Η ενσυναίσθηση στην εκπαιδευτική διαδικασία
Η ενσυναίσθηση είναι ένας όρος που γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στο χώρο της φιλοσοφίας, αρχικά σε σχέση με την αισθητική κατανόηση (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2008), και σύντομα βρήκε θέση στο πεδίο της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής. Για τον Jaspers η ενσυναίσθηση είναι εκείνη η διαδικασία όπου ο θεραπευτής μπορεί να αισθανθεί με έναν άμεσο και αδιαμεσολάβητο τρόπο του πως είναι να βιώνει κάποιος ό,τι βιώνει και ο πελάτης του. Η ενσυναίσθηση έτσι έγινε το πρωταρχικό «εργαλείο» μέσω του οποίου μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στην κατανόηση της εμπειρίας του άλλου (Jaspers,1997).
Σύμφωνα με την προσωποκεντρική προσέγγιση, ενσυναισθητική κατανόηση σημαίνει να αντιλαμβάνεται κανείς το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του άλλου «σαν να» ήταν εκείνος, χωρίς να ξεχνάει την «σαν να» κατάσταση και χωρίς να ταυτίζεται (Rogers, 1986). Να έχει την ικανότητα ο θεραπευτής να κατανοεί τον κόσμο του άλλου όπως εκείνος τον βλέπει (Μαλικώση- Λοίζου, 1998). Ο θεραπευτής θα πρέπει να μπορεί να επικοινωνήσει αυτή την κατανόηση του στον άλλο χωρίς να χάνει τον εαυτό του καθ’όλη τη διάρκεια. Αυτή η αντανάκλαση του θεραπευτή, θέτει ουσιαστικά ένα ερωτηματικό απέναντι στον άλλο προσπαθώντας να επιβεβαιώσει πώς κατανοεί ακριβώς αυτά που του λέει ο ίδιος. Σύμφωνα με τον Rogers όταν αυτή η αντανάκλαση συνοδεύεται από πραγματική διάθεση κατανόησης και αποδοχής έχει θεραπευτικά αποτελέσματα και αναγκαίο επίσης είναι να γίνεται αντιληπτή όλη αυτή η προσπάθεια του θεραπευτή από τον άλλο (Ιωσηφίδης & Ιωσηφίδη, 2008).
Η ανθρωπιστική προσέγγιση της μάθησης καθοδηγείται από αξίες και βασίζεται στην εγγενή επιθυμία του ανθρώπου να μάθει. Έτσι οι μαθητευόμενοι πρέπει να ενισχύονται και να λαμβάνουν μέρος στη διαδικασία της μάθησης. Ως εκ τούτου ο παιδαγωγός «αποποιείται» ένα μέρος της εξουσίας του και γίνεται διευκολυντής, δείχνοντας περισσότερη εμπιστοσύνη στους μαθητές του και τις δικές τους διεργασίες.
Ο διευκολυντής/παιδαγωγός προσπαθεί να οργανώσει και κάνει εύκολα προσβάσιμο όλο το πιθανό εύρος της μάθησης. Αναγνωρίζει τον εαυτό του σαν μια ευέλικτικη πηγή η οποία θα αξιοποιηθεί από την ομάδα. Ανταποκρίνεται σε οτιδήποτε εκφράζεται στην ομάδα, είτε περιέχει διανοητικό περιεχόμενο είτε είναι χρωματισμένο συναισθηματικά. Προσπαθεί να δώσει όμως τόση έμφαση, όση φαίνεται να δίδεται από την ομάδα. Όσο εδραιώνεται το κλίμα αποδοχής στην ομάδα, τόσο περισσότερο ο διευκολυντής αρχίζει να γίνεται ολοένα και περισσότερο συμμετέχοντας και μαθητής, μέλος της ομάδας εκφράζοντας τις απόψεις του όπως ακριβώς οποιοδήποτε άλλο μέλος της ομάδας. Είναι αυτός που λαμβάνει την πρωτοβουλία να μοιραστεί με την ομάδα σκέψεις και συνιασθήματα, με τρόπο τέτοιο που δεν απαιτεί από τους μαθητές, ούτε επιβάλλει να γίνουν αντιληπτά ή αποδεκτά.
Ένα βασικό στοιχείο που εγκαθιστά το κλίμα της βιωματικής μάθησης είναι η ενσυναισθητική κατανόηση. Όταν ο δάσκαλος έχει την ικανότητα να καταλαβαίνει την αντίδραση του μαθητή από μέσα του, αντιλαμβάνεται δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο ο μαθητής βλέπει την διαδικασία της εκπαίδευσης, τότε οι πιθανότητες για ουσιαστική μάθηση αυξάνονται. Αυτός ο τρόπος κατανόησης είναι εντελώς αντίθετος με την συνηθισμένη αξιολογητική κατανόηση, η οποία ακολουθεί το πρότυπο του : «Καταλαβαίνω τι συμβαίνει με ‘σένα». Ωστόσο, όταν υπάρχει ενσυναίσθηση, η αντίδραση του μαθητή συνήθως είναι η εξής: «Τουλάχιστον κάποιος καταλαβαίνει πως είναι να είμαι ο εαυτός μου, χωρίς να με κρίνει και να με αναλύει. Τώρα μπορώ να ανθίσω, να μεγαλώσω, να μάθω».
Σύνταξη: Βασίλης Ν. Κιοσσές, Bsc. PgDip. PhD, Ψυχολόγος- Προσωποκεντρικός Θεραπευτής
