ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
Τσαπατσάρης Παναγιώτης
ΚΦΑ
μετεκπαιδευθείς στην Εκπαιδευτική Ηγεσία και Διοίκηση
Η αξιολόγηση στελεχών εκπαίδευσης είναι θέμα μείζονος σημασίας και αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία στην οποία εμπλέκονται μηχανισμοί της εκάστοτε υπάρχουσας εκπαιδευτικής πολιτικής.
Τι ίσχυε στην χώρα μας πριν το νόμο του 2015 στην επιλογή διευθυντών σχολικών μονάδων.
Σύμφωνα με το ν. 3848/2010 τα κριτήρια επιλογής διευθυντών σχολικών μονάδων ήταν:
- ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ
ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΟΡΙΩΝ 24
i Διδακτορικό 6 Μόρια (δεύτερο διδακτορικό δε μοριοδοτείται)
ii Μεταπτυχιακό 4 Μόρια (δεύτερο μεταπτυχιακό δε μοριοδοτείται)
iii Διδασκαλείο 3 Μόρια
iv Δεύτερο πτυχίο Α.Ε.Ι- Τ.Ε.Ι 3 Μόρια
v Σ.Ε.Λ.Δ.Ε 1 Μόριο
vi Πιστοποιημένη επιμόρφωση στις Τ.Π.Ε Α επιπέδου 2 Μόρια
vii Πιστοποιημένη επιμόρφωση στις Τ.Π.Ε Β επιπέδου 3 Μόρια
viii Πιστοποιημένη γνώση Ξένης Γλώσσας επιπέδου Β2 1,5 Μόρια
ix Πιστοποιημένη γνώση Ξένης Γλώσσας επιπέδου ανώτερου του Β2 2,5 Μόρια
- ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ-ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΟΡΙΩΝ 14
ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: 8 μόρια κατ’ ανώτατο όριο.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ: 6 Μόρια κατ’ ανώτατο όριο.
- ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ
ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΟΡΙΩΝ 15
Το συγκεκριμένο κριτήριο αξιολογείται με προσωπική συνέντευξη των υποψηφίων ενώπιον του συμβουλίου επιλογής, μέσω της οποίας εκτιμώνται η προσωπικότητα, η επαγγελματική ανάπτυξη και οι ικανότητες του/της υποψηφίου/ας, όπως η αντιληπτική ικανότητα, η ικανότητα επικοινωνίας, η ικανότητα συνεργασίας, η ικανότητα ανάπτυξης πρωτοβουλιών και επίλυσης προβλημάτων ιδίως διδακτικών, διοικητικών, οργανωτικών και λειτουργικών. Η ικανότητα να δημιουργεί κατάλληλο παιδαγωγικό περιβάλλον και να εμπνέει τους/τις εκπαιδευτικούς στην άσκηση των καθηκόντων τους.
Για τη μοριοδότηση της συνέντευξης το αρμόδιο συμβούλιο επιλογής συνεκτιμά και τα στοιχεία που ο/η υποψήφιος/α αναφέρει στο βιογραφικό του/της σημείωμα, τα οποία αποδεικνύονται με παραστατικά (αντίγραφα, βεβαιώσεις) και τα οποία δεν έχουν μοριοδοτηθεί.
Κριτική – Σχολιασμός:
Σύμφωνα με το παραπάνω σύστημα επιλογής πολύ σωστά τα περισσότερα μόρια (24) συγκεντρώνει η επιστημονική και παιδαγωγική συγκρότηση που αποτελούν σαφώς ενδεικτικά στοιχεία της προσωπικότητας και της επαγγελματικής ανάπτυξης των υποψηφίων. Φυσικά παρατηρεί κανείς ότι δεν γίνεται καμία αξιολογική διάκριση σε διδακτορικά διπλώματα και μεταπτυχιακούς τίτλους με αντικείμενο την Οργάνωση και Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων που είναι και το ζητούμενο.
Ο διευθυντής σχολείου φυσικά πρέπει να έχει κάποια διδακτική εμπειρία και εκπαιδευτική υπηρεσία για να ασκήσει αποτελεσματικά το έργο του. Από την άλλη πλευρά όμως τα χρόνια του εκπαιδευτικού στην τάξη ή στην διεύθυνση μιας σχολικής μονάδας δεν αποτελούν από μόνα τους ασφαλές κριτήριο για άσκηση αποτελεσματικής ηγεσίας.
Τέλος η συνέντευξη ως μέσο αξιολόγησης ή διερεύνησης της προσωπικότητας του υποψηφίου είναι το κριτήριο επιλογής που αμφισβητήθηκε περισσότερο από κάθε άλλο. Τα μέλη του συμβουλίου επιλογής δεν είναι εκπαιδευμένα σε μεθόδους επιλογής και συγκεκριμένα στη διεξαγωγή συνέντευξης. Η σύνθεση του συμβουλίου επιλογής διευθυντών επίσης είναι τέτοια που επιτρέπει τη συμμετοχή μελών μη ειδικών σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης εκπαίδευση κάτι που φυσικά μειώνει ακόμη περισσότερο την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία της συνέντευξης ως μέσο αξιολόγησης προσωπικοτήτων.
Δύσκολα λοιπόν θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς με βάση τα παραπάνω ότι ο τρόπος αυτός επιλογής διευθυντών είναι αξιοκρατικός καθώς παρουσιάζει σημαντικά κενά.
Τι ισχύει στην χώρα μας από το 2015 στην επιλογή διευθυντών σχολικών μονάδων.
Σύμφωνα με τον 4327/2015 τα κριτήρια επιλογής διευθυντών σχολείων είναι:
- Κριτήριο επιστημονικής – παιδαγωγικής συγκρότησης και κατάρτισης, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου του υποψηφίου και τα συνυποβαλλόμενα αποδεικτικά στοιχεία και αποτιμάται με 9 έως 11 μονάδες κατ’ ανώτατο όριο.
- Κριτήριο υπηρεσιακής κατάστασης, καθοδηγητικής και διοικητικής εμπειρίας, όπως προκύπτει από στοιχεία του φακέλου του υποψηφίου και αποτιμάται με 14 μονάδες κατ’ ανώτατο όριο.
3.Κριτήριο συμβολής στο εκπαιδευτικό έργο – προσωπικότητας – γενικής συγκρότησης του υποψηφίου που αποτιμάται με τη μυστική ψηφοφορία του συλλόγου διδασκόντων της σχολικής μονάδας που ο υποψήφιος θα επιλέξει 12 μονάδες κατ’ ανώτατο όριο.
Κριτική – Σχολιασμός:
Το κριτήριο συμβολής στο εκπαιδευτικό έργο – προσωπικότητας – γενικής συγκρότησης εξαρτάται από τη γνώμη των μελών του συλλόγου διδασκόντων κάθε σχολικής μονάδας και ενώ το άριστα των δυο πρώτων πηγών μπορούν να το συγκεντρώσουν όλοι οι υποψήφιοι τα μόρια της τρίτης πηγής μοριοδότησης, δηλαδή το άριστα του συλλόγου το παίρνει ένας και τούτο το σημείο καθιστά το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας του συλλόγου καθοριστικό για την τελική επιλογή όπως αναλυτικά φαίνεται στα άρθρα 18, 19 του ν. 4327/2015.
Ο νέος νόμος επιλογής διευθυντικών στελεχών σχολικών μονάδων, ν. 4327/2015, κηρύχθηκε αντισυνταγματικός από το Συμβούλιο Επικρατείας και μάλλον δημιούργησε παρά έλυσε προβλήματα καθώς ανέδειξε μηχανορραφίες αφού σε πολλές σχολικές μονάδες οι εκπαιδευτικοί αντί να επιλέξουν αξιοκρατικά τον διευθυντή τους, επέλεξαν με μοναδικό κριτήριο το προσωπικό συμφέρον και τις φιλίες. Η ψηφοφορία φυσικά από τον σύλλογο διδασκόντων δεν παύει να αποτελεί μια δημοκρατική επιλογή όμως θα πρέπει να απευθύνεται σε προσωπικό που γνωρίζει τις αρχές επιτυχημένης ηγεσίας και να περιορίζεται με αιτιολογική έκθεση και συγκεκριμένες νόρμες στα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ηγέτη.
Σε κανένα από τα δύο συστήματα δεν μοριοδοτούνται:
- άλλες σπουδές
- επιμόρφωση και μετεκπαίδευση
- οργάνωση εκπαιδευτικών συνεδρίων
- σεμιναρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή συμμετοχή σε αυτά με την ιδιότητα του εισηγητή, του μέλους της επιστημονικής ομάδας ή του επιμορφωτή
- συγγραφικό και ερευνητικό έργο
- πρωτοβουλίες σε σχέση με το εκπαιδευτικό έργο
- υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εφαρμογή καινοτομιών
- σχετική με την εκπαίδευση διοικητική ή καθοδηγητική εμπειρία
- επιμορφωτικές συναντήσεις, συμμετοχή σε συμβούλια, επιτροπές ή ομάδες εργασίας κ.α.
Τι ισχύει στον κόσμο και πως επιλέγονται οι διευθυντές σχολείων?
Σύμφωνα με την Eurydice 2013, σε κάποιες χώρες υπάρχει διαδικασία διαγωνισμού, σε άλλες χώρες ανοιχτή διαδικασίας πρόσληψης και σε κάποιες άλλες κατάλογοι υποψηφίων.
- ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ (ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ)
- ΑΝΟΙΧΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ (ΡΟΖ)
- ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ (ΜΠΛΕ)
Ο όρος «διαδικασία διαγωνισμού» χρησιμοποιείται για τη μέθοδο πρόσληψης στις χώρες: Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία, Λευκορωσία, για να προσδιορίσει διαγωνισμούς δημόσιους και οργανωμένους κεντρικά. Οι διαγωνισμοί διεξάγονται για την επιλογή υποψηφίων διευθυντών σχολικών μονάδων.
Ο όρος «ανοικτή διαδικασία πρόσληψης» χρησιμοποιείται για τη μέθοδο πρόσληψης στις χώρες: Δανία, Νορβηγία, Φιλανδία, Σουηδία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισλανδία, Εσθονία, Ολλανδία, Σλοβενία, Αυστρία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Κροατία, Ρίγα. Αποκεντρωμένες διαδικασίες έχουν την ευθύνη δημοσίευσης κενών θέσεων, πρόσκλησης για υποβολή αιτήσεων και επιλογής των υποψηφίων.
Ο όρος «Κατάλογοι υποψηφίων» χρησιμοποιείται μόνο σε τέσσερις χώρες: Κύπρο, Ελλάδα, Γερμανία, και σποραδικά στη Γαλλία. Το σύστημα επιλογής διευθυντικών στελεχών έχει ως εξής: μετά την πρόσκληση από γίνεται κατάθεση αιτήσεων των υποψηφίων και των προσόντων αυτών, για τη θέση διευθυντή σχολείου σε μια αρχή ανώτατου επιπέδου ή ενδιάμεσου.
Επιπλέον στον διεθνή χώρο η οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευση αποτελεί ξεχωριστό κλάδο σπουδών ή ειδίκευσης. Κάποιος που επιθυμεί να γίνει διευθυντής καλείται να ειδικευτεί στον τομέα αυτό.
Τέλος παρατηρούμε ότι στις πάρα πολλές χώρες υπάρχουν αρκετοί φορείς για διευθυντικά στελέχη σχολικών μονάδων. Οι φορείς αυτοί έχουν μια μορφή πιστοποίησης από το αρμόδιο Υπουργείο της χώρας. Σε κάποιες χώρες υπάρχουν ακαδημίες επιμόρφωσης για την επιμόρφωση διευθυντικών στελεχών σχολικών μονάδων.
Καταληκτικά:
- Η ηγεσία σε ένα σχολείο αποτελεί το θεμέλιο λίθο στη δημιουργία ενός επιτυχημένου σχολείου. Σύμφωνα με τους Leithwood και Riehl (2003), αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι επιτυχημένοι ηγέτες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης.
- Η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και υλικών πόρων, σύμφωνα με την Παπαχρήστου (2006), δεν είναι τέχνη, αλλά γνώσεις, δεξιότητες και επιστημονικές δυνατότητες.
- Τα συστήματα επιλογής διευθυντών σχολείων που έχουν εφαρμοστεί στη χώρα μας βασίζονται σε καταλόγους υποψηφίων και παρουσιάζουν σημαντικά κενά αξιοπιστίας, δικαιοσύνης και αξιοκρατίας.
- Για την αποτελεσματική διοίκηση ενός οργανισμού απαιτείται εξειδίκευση στην διοίκηση με πιστοποιημένα προσόντα.
- Η θέση του διευθυντή μιας σχολικής μονάδας απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες, γνώσεις και δεξιότητες όχι μόνο επικοινωνιακές, καθώς και ανώτερες σπουδές όχι μόνο στα παιδαγωγικά, αλλά στην Διοίκηση της Εκπαίδευσης και της ορθής διαχείρισης των ανθρώπινων και υλικών πόρων. Φυσικά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλες σπουδές, επιμόρφωση – μετεκπαίδευση, εφαρμογή καινοτομιών, συγγραφικό έργο κλπ.
- Δεν αρκεί λοιπόν η παλαιότητα ή η ψηφοφορία του συλλόγου διδασκόντων, αλλά η υιοθεσία ενός συστήματος επιλογής που θα στηρίζεται σε θεμιτό ανταγωνισμό, ώστε η κατάληψη των θέσεων των στελεχών εκπαίδευσης να γίνεται με αξιοκρατικά κριτήρια τα οποία καταδεικνύουν την προσωπικότητα και τις γνώσεις του υποψηφίου για τη διοίκηση σχολικής μονάδας.
- Η επιμόρφωση στα πλαίσια της δια βίου μάθησης, ως μια συνεχόμενη διαδικασία είναι απαραίτητη και για τους διευθυντές σχολείων όπως για όλα τα στελέχη της εκπαίδευσης. Οφείλουμε όλοι να μην περιορίζουμε τους μαθητές μας, που γεννήθηκαν σε μια άλλη εποχή, σε όσα εμείς μάθαμε στην εποχή μας αλλά να εξελισσόμαστε μαζί με τις ανάγκες και τις προκλήσεις των καιρών. Σε αυτή την εξέλιξη καθοριστική είναι η συμβολή της πολιτείας μέσω του θεσμού της επιμόρφωσης και της ανάπτυξης συστημάτων αξιολόγησης με γνώμονα την βελτίωση.
Παρακάτω παραθέτονται τα χαρακτηριστικά επιτυχημένης ηγεσίας που θα πρέπει να αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη ενός δίκαιου και αξιοκρατικού συστήματος επιλογής διευθυντών σχολείων.
Τα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ηγέτη
Μέσα από μια συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, έχει διαφανεί ότι τα χαρακτηριστικά του επιτυχημένου ηγέτη, όπως έχουν προκύψει από τις διάφορες έρευνες (Green, 2001˙ Leithwood & Riehl, 2003˙ Mc Ewan, 2003˙ Day, 2005˙ Leithwood κ.ά, 2006 κ.ά.), μπορούν να συνοψιστούν στις εξής κατηγορίες:
– Δημιουργία και μετάδοση κοινού οράματος.
– Προώθηση κατανεμημένης ηγεσίας.
– Δημιουργία συλλογικής κουλτούρας.
– Κατανόηση και ανάπτυξη προσωπικού (δημιουργία μαθησιακής κοινότητας).
– Προσωπικότητα.
– Δημιουργία παραγωγικών σχέσεων με τους γονείς και την κοινότητα.
Δημιουργία και μετάδοση κοινού οράματος
Πολλές από τις έρευνες, που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα για τον επιτυχημένο ηγέτη, συγκλίνουν στο γεγονός ότι η ικανότητα του ηγέτη για δημιουργία και μετάδοση κοινού οράματος αποτελεί το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της επιτυχίας του. Το όραμα ορίζεται ως μια νοητική εικόνα του επιθυμητού μέλλοντος, ως «μια συνολική αντίληψη των εκπαιδευτικών για το πώς θα ήθελαν το σχολείο τους… καθορίζοντας, έτσι, ακριβέστερα την αποστολή του» (Θεοφιλίδης, 1999, σ.122).
Ο ρόλος του επιτυχημένου ηγέτη είναι να προωθήσει τη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού, αξιόπιστου και ελκυστικού οράματος (Noonan, 2003) και να διευκολύνει την εφαρμογή του (Alvy & Robbins, 1998) μέσα από συλλογικές διαδικασίες. Ο επιτυχημένος ηγέτης βλέποντας τις ανάγκες του οργανισμού, θα συλλέξει μαζί με το προσωπικό του, μέσα από έρευνες και μελέτες, αδιαμφισβήτητα δεδομένα και θα καταρτίσει ένα σκελετό του οράματος, το οποίο και θα αποσκοπεί στη βελτίωση του οργανισμού (Green, 2001). Παράλληλα, θα προκαλέσει την εμπλοκή του προσωπικού στη δημιουργία κοινών στόχων, αλλά και την ενσυνείδητη δέσμευσή του στην πραγμάτωσή του συμπεφωνημένου οράματος (Dean, 1999). Η ικανότητα για προώθηση της συλλογικότητας και της συνδημιουργίας του οράματος είναι από τις σημαντικότερες συνιστώσες για την επιτυχία του ηγέτη. Σύμφωνα με τους Murgatroyd και Morgan (1992), όλοι πρέπει να εμπλέκονται στη δημιουργία του οράματος, να ενθαρρύνονται να εκφράζουν το νόημα που έχει για αυτούς, όταν αυτό αναπτυχθεί, και να προσανατολίζουν τις ενέργειές τους σε σχέση με αυτό (Dean, 1999).
Προώθηση κατανεμημένης ηγεσίας
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του επιτυχημένου ηγέτη είναι η προώθηση της κατανεμημένης ηγεσίας (Hopkins, 2001). Η κατανεμημένη ηγεσία στη σχολική μονάδα, σύμφωνα με τους Hammersley κ.ά. (2005), παίρνει το χαρακτήρα συμμετοχικής ηγεσίας και, όπως υποστηρίζουν οι Leithwood και Riehl (2003) εμπερικλείει μια ομάδα από λειτουργίες, οι οποίες μπορούν να διαδραματιστούν από διάφορα πρόσωπα σε ένα σχολείο.
Με αυτά τα δεδομένα, επιτυχημένος είναι ο ηγέτης που απομακρύνεται από τον παραδοσιακό συγκεντρωτικό του ρόλο και συνεργάζεται με τους εκπαιδευτικούς του διαδραματίζοντας το ρόλο του καθοδηγητή. Ο καθοδηγητής ηγέτης αναλαμβάνει ρόλο συμβουλευτικό και στηρίζει το προσωπικό του, εξουσιοδοτώντας το να ενεργεί παίρνοντας πρωτοβουλίες. Επίσης, εφοδιάζει τους εκπαιδευτικούς με τις γνώσεις και την εμπειρία του και ενδιαφέρεται για την επαγγελματική επιμόρφωσή τους. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι προωθεί την ύπαρξη εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ του προσωπικού του, καλλιεργεί τον αμοιβαίο σεβασμό και δείχνει έμπρακτα ότι εκτιμά το προσωπικό του, τόσο ως άτομα όσο και ως επαγγελματίες. Επιπρόσθετα, μεταθέτει την ευθύνη για λήψη αποφάσεων στα χέρια των εκπαιδευτικών, προσφέροντας καθοδήγηση και αποφεύγοντας την άσκηση πλήρους εξουσίας.
Δημιουργία συλλογικής κουλτούρας
Το τρίτο χαρακτηριστικό γνώρισμα του επιτυχημένου ηγέτη, όπως υποστηρίζουν και οι Day και Harris (1998), είναι η ικανότητα που έχει για προαγωγή και στήριξη της συλλογικής κουλτούρας. Η συλλογική κουλτούρα αναφέρεται σε ένα σύνολο αξιών και νορμών σχετικών με τους τρόπους συμπεριφοράς, αντίληψης και κατανόησης, θεμελιωμένες σε κοινό δεσμό πεποιθήσεων και αξιών (Southworth, 2005), στην κοινή αποδοχή τους και στον αμοιβαίο σεβασμό τους από όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας (Leithwood & Riehl, 2003).
Ο ηγέτης παρουσιάζεται ως ο κυριότερος παράγοντας δημιουργίας και ενίσχυσης μιας συλλογικής κουλτούρας. Όπως διατείνεται ο Dean (1999), ο επιτυχημένος ηγέτης είναι αυτός, ο οποίος δημιουργεί συνθήκες συνεργασίας ανάμεσα στα μέλη του προσωπικού του, καλλιεργεί την πεποίθηση ότι είναι θετικό να συνεργάζονται μεταξύ τους, να μοιράζονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, αλλά και τις επιτυχίες τους, και να ανταλλάζουν απόψεις και ιδέες για πρακτικές διδασκαλίας που χρησιμοποιούν. Ο Fullan (2002) ενισχύει τη θέση αυτή, αναφέροντας πως ο ικανός διευθυντής είναι αυτός που έχοντας αναπτυγμένη τη συναισθηματική νοημοσύνη του δίνει σημασία στη δημιουργία καλού συναδελφικού κλίματος, μπορεί να χτίσει ή και να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ομάδων με διαφορετικό τρόπο σκέψης και υποβοηθά στη θεμελίωση των συναδελφικών σχέσεων.
Κατανόηση και ανάπτυξη προσωπικού – δημιουργία μαθησιακής κοινότητας
Η επιτυχία ενός ηγέτη εξαρτάται, κυρίως, από τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει τον ανθρώπινο παράγοντα (Σαΐτης, 1992). Πιο συγκεκριμένα, οι Leithwood και Riehl (2003) υποστηρίζουν ότι ο επιτυχημένος ηγέτης μιας σχολικής μονάδας παρέχει προσωπική υποστήριξη στα μέλη του προσωπικού του και, παράλληλα, προωθεί τη συνεχή και συστηματική τους βελτίωση μέσα από την καλλιέργεια της νοητικής τους σκέψης.
Όσον αφορά στην πρώτη παράμετρο, δηλαδή στην παροχή προσωπικής υποστήριξης, ο επιτυχημένος ηγέτης σέβεται το προσωπικό και ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα και τις ανάγκες του (Leithwood και Riehl, 2003). Επίσης, γνωρίζει τις καθημερινές ανησυχίες των εκπαιδευτικών, έχει υψηλές προσδοκίες από αυτούς και, παράλληλα, αναμένει ότι και αυτοί θα έχουν υψηλές προσδοκίες από τους μαθητές τους (Dean, 1999).
Ο επιτυχημένος ηγέτης, επιπρόσθετα, πρέπει να αναγνωρίζει το έργο των εκπαιδευτικών και να ενθαρρύνει τη βελτίωσή τους μέσω της επαγγελματικής τους ανάπτυξης, η οποία και κρίνεται αναγκαία στη σύγχρονη εποχή. Στη σημερινή κοινωνία, την κοινωνία της γνώσης, όπως χαρακτηριστικά την αποκάλεσε ο κοινωνιολόγος Daniel Bell, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γίνουν μανθάνοντες δια βίου και να αποκτήσουν, έτσι, εκείνο το επίπεδο επαγγελματισμού, το οποίο θα τους επιτρέψει να διδάσκουν επιτυχημένα. Η επιτυχία αυτή στηρίζεται, σύμφωνα με τον Green (2001), αλλά και τον McEwan (2003), στον ηγέτη, ο οποίος ενθαρρύνει και μετατρέπει το σχολείο σε μαθησιακή κοινότητα, στην οποία δεν συμμετέχουν μόνο οι μαθητές, αλλά και ο ίδιος και οι εκπαιδευτικοί.
Προσωπικότητα
Στη σύγχρονη κοινωνία, η οποία χαρακτηρίζεται ως η κοινωνία της γνώσης και των ραγδαίων αλλαγών, ο επιτυχημένος ηγέτης χρειάζεται να κατέχει ηγετικές και διοικητικές ικανότητες. Σύμφωνα με τον Green (2001), ένας επιτυχημένος ηγέτης αφιερώνει ισάξιο χρόνο τόσο για την ηγεσία, όσο και για τη διοίκηση του σχολείου.
Επιπρόσθετα, όμως, ο σχολικός ηγέτης, είναι αναγκαίο να κατέχει μια ομάδα προσωπικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων. Όπως υποστηρίζουν οι Leithwood κ.ά. (2006), οι πιο επιτυχημένοι σχολικοί ηγέτες έχουν ευρύ πνεύμα, είναι έτοιμοι να μάθουν από τους άλλους, είναι ευέλικτοι στη σκέψη τους, ελαστικοί και αισιόδοξοι. Την ομάδα αυτή των χαρακτηριστικών εμπλουτίζουν τα ευρήματα διάφορων άλλων ερευνών (Bradley, 1988˙ Leigh, 1994˙ Scheeres, 1994), όπως υποστηρίζει ο Dean (1999). Σύμφωνα με αυτά, ένας επιτυχημένος ηγέτης σκέφτεται ξεκάθαρα, είναι προγραμματισμένος, δημιουργεί καλές σχέσεις, είναι ώριμος, έχει την ικανότητα να εμπνέει και δημιουργεί ενθουσιασμό για την εργασία, ανησυχεί για τα δρώμενα στην τάξη, ασκεί κριτική με υποστηρικτικό τρόπο και παρέχει ανατροφοδότηση, ενθαρρύνει συνεργατικές μεθόδους, αντιμετωπίζει με επιτυχία τις εντάσεις, τις διαφωνίες και τα διάφορα προβλήματα που ανακύπτουν και εφαρμόζει όλα όσα αναφέρθηκαν στις πιο πάνω παραμέτρους, οι οποίες και χαρακτηρίζουν τον επιτυχημένο ηγέτη. Επίσης, ο Noonan (2003), προσθέτει στα πιο πάνω την ειλικρίνεια, τη δικαιοσύνη, την αξιοπιστία και την ηθικότητα που πρέπει να χαρακτηρίζουν ένα επιτυχημένο ηγέτη.
Δημιουργία παραγωγικών σχέσεων με τους γονείς και την κοινότητα
Η σχέση του σχολικού ηγέτη με το εξωτερικό περιβάλλον και, κυρίως, με τους γονείς και την κοινότητα είναι μεγάλης σημασίας για την ομαλή και επιτυχημένη λειτουργία της σχολικής του μονάδας. Όπως συγκεκριμένα αναφέρουν οι Leithwood κ.ά. (2006), ο επιτυχημένος ηγέτης πρέπει να έχει ως στόχο του να δημιουργήσει εποικοδομητικές σχέσεις με τους γονείς και τη κοινότητα, έτσι ώστε να καταφέρει να συνδέσει τη σχολική μονάδα με το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί.
Αρχικά, είναι σημαντικό ο σχολικός ηγέτης να αναγνωρίσει τη σημασία που έχουν οι γονείς και η κοινότητα και να προσπαθήσει να τους εμπλέξει στη λειτουργία του σχολείου. Με αυτό τον τρόπο, ενδυναμώνει την υπευθυνότητα γονέων και κοινοτικών φορέων και τους αναθέτει ρόλους που απαιτούν δέσμευση και ποιοτική δράση. Με άλλα λόγια, γίνεται ο «ηγέτης ηγετών». Η επιτυχία της ηγεσίας του έγκειται στην ικανότητά του να διαμοιράσει την εξουσία του και να πείσει τους άλλους να αναλάβουν τη δράση που τους αναθέτει, καθώς αυτή ικανοποιεί τις ανάγκες τους. Χρειάζεται να δίνει κίνητρα για τη συμμετοχή γονέων και κοινότητας στη βελτίωση του σχολείου με την πρόσκληση για συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων (Perez et al,)
Βιβλιογραφία -Πηγές
- Αγγελίδης Π. – Αριστοτέλους Φ., Ο επιτυχημένος σχολικός ηγέτης: Μια μελέτη περίπτωσης. Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
- Αποστόλου Μ. – Αναστασιάδου Σ. (2016), Τα κριτήρια επιλογής διευθυντών σχολικών μονάδων, Παρουσίαση Δεκέμβριος 2016
- Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, (2007). Έγγραφο Εργασίας των Υπηρεσιών της Επιτροπής. Σχολεία γιατον 21οΑιώνα. Βρυξέλλες, 11.07.2007, SEC (2007).
- Παπαχρήστου, Μ., (2009), Θέλει «αρετή» και «γνώση» η ηγεσία.
- Πασιαρδής Π. – Μαρμαρά Χ., Οι Επιτυχημένοι Διευθυντές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Συγκείμενο: Η Περίπτωση του «ΕΥΡΙΠΙΔΗ».
- Σαΐτης, Χ., (2008), Ο Διευθυντής στο Δημόσιο Σχολείο, Αθήνα: ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
- Τσαπατσάρης Παναγιώτης (2013). Μεταπτυχιακή εργασία στις Αρχές Έννοιες και Μοντέλα Εκπαιδευτικής Διοίκησης. Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
- file:///C:/Users/tsap/Desktop/teuxos3-a10.pdf
- https://blogs.sch.gr/marapostol/2016/12/11/%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B7%CF%83-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CF%85%CE%B8%CF%85%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB/
