Δασκάλα Νο. 809: Ένα ελικόπτερο παντός καιρού για τα σχολεία
(Κείμενο συμπαράστασης στους Αναπληρωτές-νομάδες)
Μαρία Κ. Ιωάννου * Γιώργος Μαυρογιώργος **
Πώς γίνεσαι «νούμερο»
Στην Κύπρο, συναντήσαμε, προσφάτως, μια δασκάλα που μας συστήθηκε ως «νούμερο 809»! Η συζήτηση μαζί της είχε πολύ ενδιαφέρον. Μας μίλησε για τις σπουδές της στο δημόσιο Πανεπιστήμιο Κύπρου (2003-07), μετά από πολύ ανταγωνιστικές εισαγωγικές εξετάσεις. Μετά τις σπουδές της, γράφτηκε στον κατάλογο διοριστέων της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Στο σχετικό κατάλογο περιμένουν 1930, όλοι/ες τους με ένα νούμερο. Στον κατάλογο βλέπουμε περίπου 126 δάσκαλους/ες, με την ίδια ημερομηνία απόκτησης πτυχίου (16/7/2007) και εγγραφής στην «ουρά» της αναμονής (26/7/2007). Αυτή η σύμπτωση των ημερομηνιών, ίσως, είναι μια πρόνοια ίσης μεταχείρισης ανέργων. Μέχρι εδώ, όμως, φτάνει το «χέρι» του κράτους. Εκεί περιμένει από το 2007 διορισμό σε δημόσιο δημοτικό σχολείο της Κύπρου. Στην περίπτωσή της, νιώθει τη βεβαιότητα της αβεβαιότητας να την πνίγει, όσο σκέφτεται τους ρυθμούς νέων διορισμών, τη λιτότητα και τη συζήτηση που γίνεται για την κατάργηση του καταλόγου και την καθιέρωση εξεταστικών διαδικασιών επιλογής, αμφίβολης εγκυρότητας και αξιοπιστίας ( Ελλάδα και Κύπρος –πέρα από τα άλλα- βρίσκονται και σε σχέση αντιγραφών!). Βλέπετε είναι και ο μεγάλος αριθμός πτυχιούχων από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που επιτείνουν το συνωστισμό και τον ανταγωνισμό στην αρένα της ανεργίας. Οι τελευταίοι, μάλλον, θύματα του ανταγωνισμού των εισαγωγικών εξετάσεων και αποκλεισμένοι, βρήκαν την «κερκόπορτα» των νεόκοπων ιδιωτικών πανεπιστημίων, πλήρωσαν αδρά τις όποιες σπουδές(;) τους και με το «χαρτί στο χέρι» περιμένουν κι αυτοί στον κοινό κατάλογο διοριστέων ανέργων. Κάπως έτσι, έγινε «νούμερο» σε έναν κατάλογο αναμονής «παγιδευμένης» στην αβεβαιότητα.
Πώς και έγινε αντικαταστάτρια δασκάλα. Δηλαδή «έφεδρη»;
Με αυτά και μ αυτά, η δασκάλα Νο. 809 συμπληρώνει τέσσερα χρόνια στην ανεργία, με «επεισόδια» υποαπασχόλησης και αναμονής. Εργάζεται, όταν και εφόσον της παρουσιάζεται η ευκαιρία αντικατάστασης. Δυο μέρες στο ένα σχολείο, στη μια άκρη, δυο μέρες στην άλλη. Αν και οι δασκάλες είναι τριπλάσιες, συναντά άνδρες σε θέσεις διοίκησης και γυναίκες στη διδασκαλία. Όταν είναι «τυχερή» και αρρωσταίνουν ή απουσιάζουν διορισμένοι/ες δάσκαλοι/ες για πολύ καιρό ή σε καιρούς έξαρσης των τοκετών, έχει την ευκαιρία να δουλεύει πάνω από δυο ημέρες. Έχει κίνητρα ως αντικαταστάτρια. Το ένα είναι ότι, κάπου-κάπου, «βγάζει μεροκάματο» και το άλλο ότι «φασούλι το φασούλι» μαζεύει μόρια για αναρρίχηση σε υψηλότερη θέση στον κατάλογο.
Μας εξηγεί πως δε μπορεί να αρνηθεί πρόσκληση πάνω από τρεις φορές ( αυτό το «τρεις φορές» έχει κάτι από μυστήριο), γιατί χάνει τη σειρά στον κατάλογο. Μάλλον, η ανεργία ασκεί ιδιότυπη μείξη τρομοκρατίας και αισιοδοξίας, καθώς προσφέρει στους ανέργους και τη βία της άνευ όρων συμμόρφωσης και την ελπίδα πως στο απώτερο μέλλον θα ικανοποιηθεί το αντικείμενο του πόθου τους: η εργασία. Η εργασία από δικαίωμα έχει μετασχηματισθεί σε όνειρο κι ελπίδα που για να εκπληρωθεί προϋποθέτει την αναμονή και τη συμμόρφωση. Αλλιώς, πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι οι δαπάνες των απρογραμμάτιστων μετακινήσεων προς και από τα διάφορα σχολεία καλύπτονται αδιαμαρτύρητα από τις ωριαίες αποζημιώσεις τους. Και στην Ελλάδα κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τους άνεργους εκπαιδευτικούς, τους αναπληρωτές και τους ωρομίσθιους. Έτσι, κάπως, σιγά-σιγά κι αθόρυβα επιβάλλονται οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις των εργαζομένων και εκλαμβάνονται ως αναπόφευκτη εξέλιξη: άνεργος, υποαπασχολούμενος ωρομίσθιος, αναπληρωτής, αντικαταστάτης, «δόκιμος»…Στην Ελλάδα επιβάλλουν, πλέον, το καθεστώς της «εργασιακής εφεδρείας»!
Είναι ενδιαφέρον το πώς εξασφαλίζεται η ειρηνική συνύπαρξη διορισμένων και αντικαταστατριών/τών. Φαίνεται ότι οι διορισμένοι/ες (οι «από μέσα») έχουν λόγους να αντιμετωπίζουν τους/τις αντικαταστάτες/τριες ( «από έξω») με συμπάθεια, οίκτο και συμβολική αλληλεγγύη. Αφήστε που τους κάνουν μια σιωπηρή έκκληση να μη τα «κάνουν άνω-κάτω» μέχρι που να επιστρέψουν. Όσο για τους/τις αντικαταστάτες/τριες, αυτοί/ές, μάλλον, ευγνωμονούν αυτούς/ες που απουσιάζουν μια και δημιουργούν ευκαιρίες ευκαιριακής υποαπασχόλησης. Φανταστείτε να εύχονται να αρρωσταίνουν οι διορισμένοι/ες δάσκαλοι/ες για να βρίσκουν ευκολότερα δουλειά! Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, έρχονται πολύ κοντά στη χαρά που εκδήλωναν μαθητές και μαθήτριες όταν διαπίστωναν πως ο δάσκαλός/α τους θα απουσίαζε για λόγους υγείας! Τι να σημαίνει, άραγε, αυτό: οι μαθητές να χαίρονται όταν αρρωσταίνουν οι δάσκαλοί τους! Ας το αφήσουμε αυτό στην άκρη, προς το παρόν. Κατά πώς φαίνεται, το σύστημα ανακάλυψε το φάρμακο: Επινόησε την αντικατάσταση κι έτσι δεν έχουν ευκαιρία να χαίρονται οι μαθητές. Είναι η σειρά των ανέργων να χαίρονται;
Η δασκάλα μας είναι πάντα έτοιμη !
Η δασκάλα Νο. 809 είναι και νιώθει, λοιπόν, σε κατάσταση αναμονής, εφεδρείας και επιφυλακής, σαν τα ελικόπτερα έκτακτων αναγκών που μπορούν να ανταποκρίνονται άμεσα και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες στο επόμενο «επεισόδιο» αντικατάστασης. Όσο δεν υποαπασχολείται ως αντικαταστάτρια, κάθε κλήση τηλεφώνου ( ακόμη και πρωινή) μπορεί να σημαίνει μια επείγουσα πρόσκληση για αντικατάσταση σε ένα σχολείο, κοντινό ή μακρινό. Τώρα καταλαβαίνει και τους ταξιτζήδες που όταν κάνουν την πρώτη τους κούρσα δεν ξέρουν που θα βρεθούν στην επόμενη. Κι αυτό την κάνει να δοκιμάζεται πολύ: χρειάζεται να έχει ετοιμότητα να διδάξει ανά πάσα στιγμή τα πάντα και σε οποιαδήποτε τάξη. Τώρα ανακαλύπτει πως αυτά που της προτείνανε στο Πανεπιστήμιο, στα μαθήματα διδακτικής και «σχολικής εμπειρίας», για «σχέδια μαθήματος» ή την ανάγκη προγραμματισμού και προετοιμασίας, δεν προσφέρονται για την περίσταση. Δοκιμάζει την αντίφαση ανάμεσα στη θεωρία και στη «βία» της έκτακτης και επείγουσας πράξης. Κάπως, έτσι, μπαίνει πολύ ενωρίς, από τα πρώτα βήματα επιστροφής της (από το Πανεπιστήμιο) στο σχολείο, σε μια εμπειρία που θα κρατήσει χρόνια: μπορείς, χωρίς καμιά ιδιαίτερη ετοιμότητα ή ουσιαστική προετοιμασία, να μπεις και να κάνεις μάθημα. Το σχολείο δε χρειάζεται σκεπτόμενη και στοχαστική δασκάλα με συγκροτημένη και ολοκληρωμένη άποψη για τους μαθητές, το συνολικό πρόγραμμα της τάξης ή του σχολείου, τα βιβλία, τα μαθήματα, κ.α. Μπες στη τάξη «σαν έτοιμη από καιρό»!
Εάν και όταν διοριστεί;
Έτσι, αργότερα, μετά από πολλά χρόνια, κουβαλώντας αυτή την εμπειρία, θα έχει δυσκολίες: Θα κληθεί από αντικαταστάτρια να μπει σε μια διαδικασία «δοκιμασίας» και αξιολόγησης της επάρκειάς της. Πολύ ενωρίς τη βάλανε σε μια επιφανειακή και μηχανιστική σχέση με την παιδαγωγική πράξη, τη διδασκαλία και τη γνώση: Δεν είναι δα και τίποτε το να είσαι δασκάλα! Αυτοί οι ειδικοί που ασχολούνται με τα λεγόμενα «νέα αναλυτικά προγράμματα», τα «διδακτικά μοντέλα» ή με μοντέλα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού πόση μυωπία έχουν όταν προτείνουν τους ασυνάρτητους «νεολογισμούς» που δε συνδέονται με την πράξη ! Πώς να εμπιστεύεται τις συστάσεις για ουσιαστική σχέση με την εργασία της, όταν την έχουν εκθέσει σε πρακτικές εκπτώσεων; Αυτές τις αντιφάσεις, ποιος και πότε θα τις λύσει; Μήπως, στα επιμορφωτικά σεμινάρια που θα της προταθούν «νεφελώματα» διδασκαλίας; Μήπως, με «νέα» αναλυτικά προγράμματα που θα υπόσχονται μια πιο επαναστατική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση; Μήπως, με την επίκληση της ρητορικής περί λειτουργών; Μας απαντάει με το βλέμμα της: «Δε με απασχολούν αυτά τα ερωτήματα! Τώρα Αγωνιώ μπας και έχω τηλεφώνημα για το επόμενο σχολείο. Θέλω να δουλέψω… καταλαβαίνετε; Δεν έχω την πολυτέλεια να σκέφτομαι !».
«Θέλουμε πρόταση»
Θα είχε ενδιαφέρον, εάν οι οργανώσεις των εκπαιδευτικών διεκδικούσαν μια άλλη προσέγγιση: Σε μεγάλες σχολικές μονάδες ή σε δίκτυα σχολικών μονάδων, κάθε χρόνο, να ορίζονται έμπειροι μόνιμοι δάσκαλοι/ες που να είναι διαθέσιμοι, ώστε σε έκτακτες περιστάσεις να αναπληρώνουν εκπαιδευτικούς που απουσιάζουν. Έτσι, οι νέοι θα διορίζονται σε θέσεις που θα προκύπτουν για την κάλυψη των πάγιων αναγκών που θα δημιουργούνται με τη συγκρότηση της δεξαμενής «διορισμένων έμπειρων αναπληρωτών».
Αναρωτιόμαστε, με την ευκαιρία αυτή, μήπως είναι ώρα στους νεοδιόριστους/ες να είμαστε περισσότερο γενναιόδωροι και να έχουν μειωμένο ωράριο, στα πρώτα χρόνια της θητείας τους, ώστε η υποδοχή και η δοκιμασία στο σχολείο να αποκτήσουν ουσιαστικό μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό; Ο διορισμός μιας νέας δασκάλας ή δασκάλου στο σχολείο δεν είναι μια σημαντική εκπαιδευτική αλλαγή που προσφέρεται για «μπόλιασμα»;
Θέλετε μια άλλη ιδέα; Μήπως, όταν κάνουμε μάθημα, είναι δυνατό να αποσυρόμαστε από το ναρκισσιστικό δασκαλοκεντρισμό μας και σιγά-σιγά να παραχωρούμε το πεδίο στους μαθητές/τριές μας; Έτσι, οι μαθητές/τριες θα αναλαμβάνουν ενεργό συμμετοχικό ρόλο και θα είναι έτοιμοι, όταν αρρωσταίνουμε κι απουσιάζουμε αιφνιδιαστικά, να χαίρονται που θα έχουν την ευκαιρία να κάνουν το μάθημα μόνοι/ες τους!
Είπατε ότι αυτά είναι δαπανηρά; Άραγε, αυτά που γίνονται ή που δε γίνονται δε στοιχίζουν πολύ ακριβά; Ποιος είπε ότι δε στοιχίζει η ανεργία, η αντικατάσταση, η έκπτωση, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση, η εφεδρεία, οι απολύσεις και γενικά η δραματική αλλαγή που συντελείται στις εργασιακές σχέσεις; Το κόστος της ασύγγνωστης λιτότητας και των πρωτόγνωρων περικοπών στις δαπάνες για τα δημόσια κοινωνικά αγαθά δεν είναι, άραγε, ανυπολόγιστο; Η πρόταση για ανακοπή αυτών που δρομολογούνται προκύπτει ή πάει χέρι-χέρι με την κοινωνική δυναμική που αναπτύσσουν οι άνεργοι και οι εργαζόμενοι.
* Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα ΕΠΑ του Πανεπιστημίου της Κύπρου (Σεμινάριο: Ο εκπαιδευτικός ως διανοούμενος)
** Διδάσκων στο σεμινάριο. Ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής. Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΥΠΠΟ. Το κείμενο είχε δημοσιευθεί στην Κύπρο το 2011
Ιστοσελίδα https://pep.uoi.gr/gmavrog email: gmavrog@cc.uoi.gr μέσω alfavita.gr
Το καθεστώς των αναπληρωτών είναι υπόθεση και των γονέων!
Του Γιώργου Μαυρογιώργου
Η αξιοποίηση των κονδυλίων ΕΣΠΑ για την πρόσληψη αναπληρωτών είναι τυπική περίπτωση καταστρατήγησης των αρχών που διέπουν τη λογική των επιχειρησιακών προγραμμάτων για ουσιαστικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Το γεγονός ότι τα ευρωπαϊκά όργανα δεν εγείρουν ζητήματα επιλεξιμότητας δαπανών για την πρόσληψη αναπληρωτών δείχνει ότι το κάνουν γιατί ενδιαφέρονται για την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων των εργαζομένων και την εγκαθίδρυση, καθιέρωση και εμπέδωση μορφών ευέλικτης εργασίας και στην εκπαίδευση.
Οπότε, δημιουργείται ένα μείζον ζήτημα: αλλοιώνεται δραματικά και αναιρούνται η μονιμότητα, η βεβαιότητα, η αφιέρωση και η αφοσίωση που είναι τα συστατικά στοιχεία της παιδαγωγικής σχέσης δασκάλου-μαθητή. Οι σχέσεις δασκάλου- μαθητή γίνονται εύθραυστες, «περαστικές», εφήμερες, πρόχειρες-χωρίς δεσμεύσεις- ευάλωτες και, έτσι, δεν επιτρέπουν την εμβάθυνση και την εμπέδωση της αμοιβαίας ανταλλαγής και δωρεάς που συντελείται με τη μυσταγωγία της διδασκαλίας.
Το καλειδοσκοπικό φάσμα της διδασκαλίας για να ξεδιπλωθεί σε πλήρη ανάπτυξη χρειάζεται παιδαγωγικό συμβόλαιο και χρόνο. Πώς θα βρουν πρόσφορο έδαφος η εξουσία, η έλξη, η αποπλάνηση, η φιλία, ο έρωτας, η προδοσία, η ταπεινοφροσύνη, η αφιλοκέρδεια, η ευγνωμοσύνη, η συνεργασία, η μυσταγωγία, η δημιουργική αϋπνία, η αφύπνιση, η απελευθέρωση, η σχολική ζωή και η ζωή!
Η πολιτική επινόηση των «νομάδων» εκπαιδευτικών ήταν μια ακόμα «νεοφιλελεύθερη πουστιά» στην καρδιά του δημόσιου σχολείου. Τελευταία εξέλιξη είναι ο εμπαιγμός που συντελείται σε βάρος των αναπληρωτών δασκάλων που χρόνια τώρα ήταν στη διάθεση του εξουσιαστικού μηχανισμού ως «ελικόπτερα παντός καιρού». Το σύστημα, αφού τους έψησε στη δοκιμασία της αβεβαιότητας και της διαθεσιμότητας τους αποβάλλει με το εύρημα των ανυπόληπτων εξετάσεων του ΑΣΕΠ, του αναξιόπιστου και τραγικά συμβατικού και τυχαίου βαθμού στο πτυχίο. Ας αφήσουμε, τη φάρσα των μεταπτυχιακών τίτλων και των μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δε μπορεί να παίζει το στημένο παιγνίδι μιας ανυπόστατης αξιοκρατίας. Αν δεν έχει εξασφαλίσει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των διαδικασιών, μέσα από τις οποίες έχουν προκύψει όλα αυτά τα «προνόμια», δε δικαιούται να τα επικαλείται. Όσο για τη δικαστική εξουσία- Το Συμβούλιο της Επικρατείας- καλά θα κάνει να μην ορίζει την παιδαγωγική επάρκεια με δικονομικά κριτήρια. Οι αξιοκρατικές επιλογές δεν είναι υπόθεση κάποιων μετρήσιμων παραστατικών. Πριν αυτά καταστούν μετρήσιμα, θα χρειαστεί να μας πουν τι δε μετράνε. Είμαι σίγουρος πως αυτά είναι πολλά και «άπιαστα». Να μη το επιτρέψετε αυτό να συμβεί. Η Υπόθεση δεν αφορά στους αναπληρωτές που κινδυνεύουν να μείνουν έξω από τη ρύθμιση. Αφορά στους γονείς, τους μαθητές, τους διορισμένους συναδέλφους!
Από τη σελίδα στο FACEBOOK του καθηγητή Γιώργου Μαυρογιώργου
