«Η Ελλάδα είναι ίσως η τελευταία χώρα στην ΕΕ στην οποία το πτυχίο σε ένα γνωστικό αντικείμενο θεωρείται ικανό προσόν για την παροχή ποιοτικού εκπαιδευτικού έργου». Με βάση αυτό το συμπέρασμα, η υποεπιτροπή που συστάθηκε από την Επιτροπή Εθνικού Διαλόγου της κυβέρνησης για την εξέταση του θέματος της «αρχικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης εκπαιδευτικών», εξέτασε ένα νέο γενικό πλαίσιο για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, που το κύριο χαρακτηριστικό του είναι – όπως φαίνεται και από το συμπέρασμά της – ότι η απαραίτητη γνώση για έναν εκπαιδευτικό δεν θα δίνεται μέσα στο πτυχίο του, αλλά μετά από αυτό. Με άλλα λόγια, ανοίγει ο δρόμος για νέα υποβάθμιση των πτυχίων, εφόσον αυτά θεωρούνται εξ ορισμού ανεπαρκή για να εργαστεί κάποιος ως εκπαιδευτικός.
Πρακτικά, η υποεπιτροπή εισηγείται τρία στάδια ανάμεσα στις σπουδές και στη δουλειά για τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς: α) τη διδακτική επάρκεια ως κύκλο σπουδών με κάποια αυτοτέλεια β) την πιστοποίησή τους από τον ΑΣΕΠ ή κάποιο άλλο φορέα γ) μια διετή δοκιμαστική περίοδο στη δουλειά πριν την τελική τους πιστοποίηση.
Η επιτροπή σημειώνει ότι «η απόκτηση παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας πρέπει να παραμείνει έργο αποκλειστικά των ΑΕΙ» και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να παρέχεται η επάρκεια μετά το πτυχίο ή εντός του πτυχίου, σε έναν διακριτό και αυτοτελή κύκλο όμως, που εύκολα στο μέλλον μπορεί να πεταχτεί και εκτός πτυχίου. Λέει συγκεκριμένα: «Η ένταξη των μαθημάτων και της πρακτικής άσκησης που οδηγούν στην παιδαγωγική προετοιμασία των μελλοντικών εκπαιδευτικών θα εκτείνεται είτε στα πλαίσια του προβλεπόμενου χρονικού ορίου των σπουδών είτε σε επιπλέον χρόνο. Ωστόσο αυτό που θα είναι μια sine qua non συνθήκη θα είναι η πιστοποίηση της παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας στο πτυχίο μέσα από το παράρτημα (supplement) που το συνοδεύει».
Επόμενο στάδιο θα είναι η αρχική πιστοποίηση αυτών που θα έχουν και το πτυχίο και την επάρκεια: «Εναπόκειται στην πολιτεία (…) να καθορίσει τις διαδικασίες πιστοποίησης και επιλογής για τη είσοδο στο επάγγελμα που σήμερα γίνεται από τον ΑΣΕΠ ή στο μέλλον από μια βελτιωμένη εκδοχή του».
Ομως ούτε τα δύο παραπάνω θεωρούνται από την επιτροπή από μόνα τους αρκετά για να αποκτήσει κάποιος το δικαίωμα στη δουλειά, οπότε εισηγείται και τη δοκιμαστική περίοδο: «Προτείνεται μια διετής εισαγωγική περίοδος ένταξης στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού (…) Στο τέλος αυτών των δύο χρόνων θα πιστοποιείται η επαγγελματική επάρκεια των εκπαιδευτικών». Σε αυτήν τη δοκιμαστική περίοδο θα περιλαμβάνεται και ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης με στόχο «την καλλιέργεια των ικανοτήτων και παιδαγωγικών δεξιοτήτων καθώς και γνώσεων για το επιστημονικό αντικείμενο που καλούνται να διδάξουν» κ.ά.
Και γεννιέται πράγματι το ερώτημα: Γιατί άραγε τις ικανότητες, παιδαγωγικές δεξιότητες και γνώσεις για το επιστημονικό αντικείμενο διδασκαλίας που πράγματι απαιτούνται δεν μπορούν οι νέοι να τις αποκτούν από την αρχή μέσα στο πτυχίο τους, μέσα σε υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακές σπουδές που θα τους ετοιμάζουν ως ολοκληρωμένους επιστήμονες εκπαιδευτικούς; Γιατί να μην παίρνει ένας νέος όλη την απαραίτητη γνώση για να εργαστεί ως εκπαιδευτικός μέσα στο πτυχίο του;
Για να καταλήξει να εισηγηθεί τα παραπάνω στάδια μέχρι την απόκτηση του δικαιώματος στην εργασία για τους εκπαιδευτικούς, η επιτροπή κάνει μια περιγραφή της ισχύουσας σήμερα κατάστασης για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, η οποία ομολογουμένως παρουσιάζει μεγάλη ανομοιογένεια. Στο ιστορικό που εξετάζει η επιτροπή όμως, «ξεχνάει» να δει ότι πριν από κάποια χρόνια τα παιδαγωγικά μαθήματα άρχισαν σταδιακά να γίνονται προαιρετικά και στη συνέχεια να αφαιρούνται από τα προγράμματα σπουδών πολλών σχολών. Ηταν το πρώτο βήμα για το πέταγμα της παιδαγωγικής επάρκειας εκτός πτυχίου και για τη θέσπιση στη συνέχεια νόμων (από το 2010) που έδωσαν τη δυνατότητα στα ΑΕΙ να φτιάχνουν ξεχωριστά προγράμματα παιδαγωγικής επάρκειας και να τα παρέχουν σε κάποιες περιπτώσεις με τσουχτερά δίδακτρα.
Εχει, επίσης, σημασία ότι στην πρόταση της επιτροπής μένει ανοιχτό αν στη διαδικασία των τριών σταδίων θα ενταχθούν και οι απόφοιτοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων δασκάλων και νηπιαγωγών. Σε πρόσφατη εκδήλωση, ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Διαλόγου, Α. Λιάκος είχε κάνει ένα διαχωρισμό στους εκπαιδευτικούς, λέγοντας ότι «έχουμε καλούς νηπιαγωγούς, σχετικά καλούς δασκάλους, πρόβλημα στο Γυμνάσιο και Λύκειο». Αλλά η επιτροπή που εξέτασε το θέμα της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών σημειώνει για τα παιδαγωγικά τμήματα ότι «έχουν την επάρκεια ενσωματωμένη στο πτυχίο τους. Ωστόσο υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των ομοειδών τμημάτων στην προετοιμασία των υποψήφιων εκπαιδευτικών. Δεν υπάρχει παντού επαρκής πρακτική άσκηση σε σχολικό περιβάλλον και υπάρχουν περιπτώσεις που λείπει η σε βάθος εκπαίδευση στη διδακτική των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων»…
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει η επιτροπή και στις μεταπτυχιακές σπουδές των Σχολών Εκπαίδευσης «με αντικείμενο τη διδακτική και παιδαγωγική επάρκεια». «Η Σχολή συγκεντρώνοντας αυτά τα μεταπτυχιακά προγράμματα θα καλλιεργεί την κουλτούρα της σχολικής εκπαίδευσης που σήμερα απουσιάζει στις λεγόμενες «καθηγητικές σχολές». Αυτός ο σχεδιασμός μπορεί να αποτελέσει την αρχή, προκειμένου να μπει τάξη στο πλήθος των (συχνά αναξιόπιστων) μεταπτυχιακών προγραμμάτων που έχουν αναπτυχθεί άναρχα και πληθωριστικά τα τελευταία χρόνια», σημειώνει η επιτροπή.
Και ακόμα προσθέτει ότι «η Σχολή θα προετοιμάζει μέντορες οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την εποπτεία και τη διασύνδεση πανεπιστημίου και σχολείου». Εισάγοντας έτσι και το θεσμό του «μέντορα», η επιτροπή υιοθετεί ουσιαστικά όλο το «πακέτο» που προέβλεπε ο νόμος 3848/2010 της Α. Διαμαντοπούλου για τη διαδρομή που θα ακολουθεί ένας εκπαιδευτικός μέχρι να μπει στην τάξη: πτυχίο, πιστοποιητικό επάρκειας, πιστοποίηση ΑΣΕΠ, δοκιμαστική διετία, αξιολόγηση από μέντορα.
Η διαδικασία της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών απασχολεί τα τελευταία χρόνια τον αστικό προβληματισμό και σε επίπεδο ΕΕ. Υπάρχουν χώρες όπου οι νέοι σπουδάζουν εκπαιδευτικοί (ή εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων) από την αρχή των σπουδών τους και άλλες όπου σπουδάζουν μια επιστήμη και στη συνέχεια παίρνουν παιδαγωγική επάρκεια για να διδάξουν την επιστήμη τους. Στην πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ πάντως υπάρχει διαφοροποίηση και παιδαγωγικές είναι οι σχολές μόνο για τους εκπαιδευτικούς της προσχολικής αγωγής και των πρώτων τάξεων του σχολείου, ενώ για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ακολουθείται το λεγόμενο διαδοχικό μοντέλο όπου η παιδαγωγική επάρκεια δίνεται μετά το πτυχίο.
Στη δική μας αντίληψη για το σχολείο και το ρόλο του εκπαιδευτικού, όπως αυτή καταγράφεται στην πρόταση του ΚΚΕ για το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο σύγχρονης γενικής παιδείας, σημειώνουμε σχετικά:
«Οι εκπαιδευτικοί του σοσιαλιστικού κράτους, ανεξάρτητα από την ειδίκευση, το χρόνο και το βάθος των σπουδών τους, πρέπει να είναι πτυχιούχοι πανεπιστημιακών παιδαγωγικών σχολών.
Αυτό συνεπάγεται υψηλή μόρφωση στις ειδικές επιστήμες, ενίσχυση της ικανότητας στην ερευνητική μεθοδολογία, τη σύνδεση θεωρίας και πράξης, ικανότητα δημιουργικής εφαρμογής των παιδαγωγικών αρχών. Θεμέλιο όλων των παραπάνω αποτελεί η μελέτη, αφομοίωση και γνώση της διαλεκτικής υλιστικής φιλοσοφίας και της πολιτικής οικονομίας τόσο του καπιταλισμού όσο και του σοσιαλισμού, του επιστημονικού κομμουνισμού, ώστε ο εκπαιδευτικός να κατέχει σε βάθος ένα σύστημα θεώρησης της κοινωνικής εξέλιξης στο οποίο εντάσσονται οργανικά οι επιμέρους γνώσεις.
Η εκπαίδευσή τους θα πρέπει δηλαδή να εξασφαλίζει ταυτόχρονα με την ειδικότητα διδασκαλίας και την παιδαγωγική τους επάρκεια, όχι σαν συμπληρωματικό προσόν, αλλά ως βασικό επιστημονικό υπόβαθρο ενός εκπαιδευτικού ικανού να συνδέει τη θεωρία με την πράξη και μέσα από τη διδασκαλία του ξεχωριστού μαθήματος να συνεισφέρει στην αρμονική διαμόρφωση του διανοητικού και συναισθηματικού κόσμου των νέων. Στις παιδαγωγικές αυτές σχολές θα πρέπει να συνεχίζεται και η περιοδική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών».
Σε αυτές τις συνθήκες, το κράτος έχει την πλήρη ευθύνη της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και τη φέρνει εις πέρας. Ετσι καθίστανται άχρηστες οι οποιεσδήποτε μετέπειτα πιστοποιήσεις, έλεγχοι και διαγωνισμοί για να αποδείξουν οι εκπαιδευτικοί τα προσόντα τους, προκειμένου να μπουν στις σχολικές τάξεις. Εξάλλου, αν σκεφτούμε και σήμερα τους διαγωνισμούς και τους πίνακες του ΑΣΕΠ ή τους πίνακες αναπληρωτών, τις διάφορες μοριοδοτήσεις των εκπαιδευτικών κ.ο.κ. δεν ελέγχουν στην ουσία τη γνώση των εκπαιδευτικών, αλλά ανοιγοκλείνουν τη στρόφιγγα του πόσοι θα δουλέψουν στην εκπαίδευση.
Ομως, αυτό δε συμβαίνει στο σοσιαλιστικό κράτος, όπου όπως λέμε και στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ «μέσω του Κεντρικού Σχεδιασμού τίθενται στην υπηρεσία του ανθρώπου και των αναγκών του οι αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας», εξαλείφεται η ανεργία και η εργασιακή ανασφάλεια και όλοι οι απόφοιτοι έχουν εξασφαλισμένο το δικαίωμα στη δουλειά.
Γ. Σ.
