Καχυποψία στον εκπαιδευτικό κόσμο για τον εθνικό διάλογο

Μεταρρύθμιση βάσει σχεδίου ή πυροτέχνημα; Τέσσερις διακεκριμένοι εκπαιδευτικοί μίλησαν στην εφημερίδα Ημερησία και κατέθεσαν την άποψη τους για τον Εθνικό Διάλογο που έχει ξεκινήσει.

Μεταρρύθμιση βάσει σχεδίου ή πυροτέχνημα; Ο νέος εθνικός διάλογος για την Παιδεία, που διεξάγεται με πρωτοβουλία της κυβέρνησης, αντιμετωπίζεται με καχυποψία από τον εκπαιδευτικό κόσμο. Επί ποίων θέσεων θα γίνει η συζήτηση; Επί των προεκλογικών δεσμεύσεων του ΣΥΡΙΖΑ που προβλέπουν, π.χ., ελεύθερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια ή σε λευκό χαρτί , όπως υποσχέθηκε ο υπουργός Παιδείας, Νίκος Φίλης. Και τι νέο μπορεί να προκύψει όταν στα συρτάρια υπάρχουν ήδη πολλές αναξιοποίητες προτάσεις για τα προβλήματα της εκπαίδευσης; Την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών κλόνισε , εξάλλου, η κίνηση του υπουργείου, ταυτόχρονα με την έναρξη του διαλόγου, να δημοσιοποιήσει νομοσχέδιο με σημαντικές ρυθμίσεις για τα ΑΕΙ, όπως είναι η επιστροφή των αιώνιων φοιτητών, η αποδυνάμωση του ρόλου των Συμβουλίων και η επαναφορά της συμμετοχής των φοιτητών στις εκλογές πρυτάνεων. Υπό το βάρος των αντιδράσεων, το νομοσχέδιο τελικά μπήκε στο ψυγείο και θα τεθεί προς συζήτηση στο πλαίσιο του εθνικού διαλόγου.

Σε μια προσπάθεια να συνεισφέρει στη συζήτηση που έχει ανοίξει για την Παιδεία, η εφημερίδα Ημερησία, φιλοξενεί σήμερα τις απόψεις τεσσάρων διακεκριμένων καθηγητών πανεπιστημίου, εστιάζοντας στα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Κάθε διάλογος, σχέδιο ή προγραμματισμός, με σκοπό την αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να λαμβάνει υπόψη του δύο βασικές αρχές. Πρώτον, ότι η εκπαίδευση είναι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα το οποίο πρέπει να παρέχεται σε κάθε πολίτη της χώρας. Δεύτερον, ότι η παιδεία και η εκπαίδευση μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην αναστροφή της ύφεσης και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, που είναι και η βασικότερη προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) αγωνίζεται σε ένα περιβάλλον δυσβάστακτων απαιτήσεων δημοσιονομικής προσαρμογής και με σημαντικά μειωμένους προϋπολογισμούς. Το ΕΚΠΑ έχει αξιοσημείωτη διεθνή παρουσία στους τομείς της εκπαίδευσης και της έρευνας. Διεκδικεί με επιτυχία διεθνή ανταγωνιστικά προγράμματα και παρέχει υπηρεσίες μέσω των οποίων εξασφαλίζει σημαντική χρηματοδότηση. Παράλληλα, ως δημόσιο πανεπιστήμιο, επιστρέφει στην κοινωνία και στους πολίτες αυτό που από το υστέρημά τους έχουν δώσει για τη λειτουργία του. Χρησιμοποιεί σημαντικό μέρος από τους ιδίους πόρους του για την υποστήριξη της εκπαίδευσης και των υποδομών του και δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας. Προκειμένου να συνεχίσουμε να προσφέρουμε στη χώρα, καλό είναι η πολιτεία να θέσει ως προτεραιότητα την αύξηση της κρατικής επιχορήγησης για τα πανεπιστήμια, ώστε να καλυφθούν οι ανελαστικές ανάγκες, και να προβεί άμεσα σε νομοθετικές παρεμβάσεις. Απαραίτητες είναι οι ρυθμίσεις με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας για τη διεκδίκηση και υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων, την καλύτερη και ευκολότερη αξιοποίηση της περιουσίας των πανεπιστημίων και τη δημιουργία δομών που θα αυξήσουν τους ιδίους πόρους των ιδρυμάτων.

Ο προσφάτως αρξάμενος διάλογος για την Παιδεία με πρωτοβουλία του αρμόδιου υπουργείου έχει κάποια αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά. Καταγράφω μερικά: Σύμφωνα με ης δοθείσες κατευθυντήριες γραμμές δεν αποκλείει κανένα θέμα από τη συζήτηση. Έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα ολοκληρώσεως, τον Απρίλιο 2016. Η συσταθείσα Επιτροπή Διαλόγου είναι ευρείας συνθέσεως, με 36 αρχικά 7 νέα μέλη, τα οποία επελέγησαν από ποικίλες προελεύσεις βαθμίδων και κατηγοριών εκπαιδεύσεως και με σημαντικές έως σημαντικότατες εμπειρίες. Δεν φαίνεται να έχει αποκλειστεί στην επιλογή των μελών της καμία ιδεολογική αφετηρία, με προεξάρχουσα την κρατούσα σήμερα. Κατά την πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής αφενός ήταν εμφανές το ενδιαφέρον των ηγουμένων σήμερα της Παιδείας και αφετέρου επιδιώχθηκε συμμετοχικότητα από όλους τους παραστάντες. Οι οιωνοί, πλην του δοθέντος πολύ μικρού χρόνου για την ολοκλήρωση του διαλόγου και ενός κινδύνου πλατειασμοΰ λόγω πολλών θεμάτων είναι καλοί. Διάθεση προσφοράς φάνηκε να υπάρχει σε όλες τις πλευρές. Μένει όμως να αποδειχθούν αυτά και στην πράξη, ώστε το προϊόν του διαλόγου να μη διαψεύσει προσδοκίες. Αντιθέτως, οφείλει να διαψεύσει διατυπωθείσες απόψεις του τύπου άλλος ένας διάλογος ή διάλογος με προειλημμένες αποφάσεις . Για να επιτευχθεί αυτό θα απαιτηθεί μεγάλη προσπάθεια. Όμως, η προσπάθεια για την παιδεία πρέπει να είναι συνεχής και μεγάλη, δεδομένου ότι αποτελεί την καλύτερη και αποτελεσματικότερη αναπτυξιακή πολιτική για μία χώρα σαν την Ελλάδα. Στο σημείο αυτό, κρίνω απαραίτητο να αναφερθώ και στο επόμενο θέμα. Διεθνείς παρατηρητές διακρίνουν στη χώρα μας ένα σπουδαίο πλεονέκτημα. ‘Oτι οι νέες γενιές της έχουν υψηλό παιδευτικό δυναμικό, το οποίο αποδεικνύουν σε όποιο περιβάλλον και αν βρεθούν στο εξωτερικό: πανεπιστημιακό, εργασιακό, κοινωνικό. Το δυναμικό αυτό δεν χαρίστηκε. Αποκτήθηκε με πολλή προσπάθεια, με υψηλό οικονομικό κόστος, με συμβολή των οικογενειών και, κυρίως, του εκπαιδευτικού μας συστήματος, του DNA μας ως λαού βοηθούντος. Ας μην υποτιμάμε, συνεπώς, και λοιδορούμε συνεχώς το σχολείο και το πανεπιστήμιο μας. Ας τους αναγνωρίσουμε την προσφορά τους. Ας βοηθήσουμε να γίνουν καλύτερα, διότι βελτίωση χρειάζονται και όχι εκ βάθρων αναδιάρθρωση. Ας βοηθήσουμε όλοι, ειδικώς οι κοπιώντες στην Παιδεία, στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό. Ειδικώς οι επιστήμονες μας που διακρίνονται σε άλλες χώρες, οι περισσότεροι των οποίων εκπαιδεύτηκαν στα σχολεία και τα πανεπιστήμια μας, πολλά μπορούν να μας προσφέρουν σε συμβουλευτικό επίπεδο. Οφείλουμε να βρούμε έναν τρόπο αναγωγής μας στην αρωγή τους καλύτερο από τον προσφάτως επινοηθέντα αλλά ατυχήσαντα.

Θάνος Βερέμης, ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ

Η αναβολή του νομοσχεδίου της αναπληρώτριας υπουργού Παιδείας με τα 13 άρθρα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και η ανάθεση της τύχης του στις καλένδες του εθνικού διαλόγου για την Παιδεία, δηλώνει ότι οι θεσμοί μάλλον τράβηξαν το αφτί του πρωθυπουργού μας. Apxur , η σπουδή του κ. Φίλη να αποδομήσει τον νόμο Διαμαντοπούλου διά της μεθόδου του σαλαμιού. έδινε την εντύπωση ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα έπαιζε τον ρόλο της αλεπούς για να αποσπάσει την προσοχή των ριζοσπαστών του ΣΥΡΙΖΑ από τις παραχωρήσεις της ηγεσίας του στο δημοσιονομικό τομέα. Όμως, ευτυχώς, οι αντιδράσεις του κόσμου ενώπιον της παλινδρόμησης της εκπαίδευσης, προκάλεσαν την προσοχή των Θεσμών και φαίνεται ότι δόθηκε εντολή να μπει το νομοσχέδιο στο ψυγείο . Στο μεταξύ, η εκκρεμότητα αυτή ευνοεί την σιωπηλή επιστροφή σε πρακτικές του παρελθόντος. Οι αιώνιοι φοιτητές επιστρέφουν σαν βιότοπος των φοιτητών πολιτευτών, ενώ οι αναγκαίες εβδομάδες φοίτησης μειώνονται και καταργούνται τα Συμβούλια Ιδρυμάτων από τον αρχικό τους προορισμό. To πιo δυσάρεστο στοιχείο αυτής της παλινδρόμησης είναι η αποποινικοποίηση των βανδαλισμών στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ώστε να μην υπάρχει ζήτημα επανόρθωσης όταν οι μαθητές εκτονώνονται πάνω στα άψυχα του σχολείου. Η αναθεώρηση της δομής του γυμνασίου και του λυκείου άρχισε από την υπουργία Διαμαντοπούλου και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2015 με ΦΕΚ όπου δημοσιεύθηκαν τα αναλυτικά προγράμματα σε όλους τους αναβαθμούς της εκπαίδευσης. Τα αναλυτικά προγράμματα υπήρξαν προϊόν σημαντικής αναζήτησης και έρευνας υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτική Έρευνας και με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης. Η σημερινή φαινομενική αδράνεια και αναβλητικότητα κρύβει την πραγματική πρόθεση της κυβέρνησης να εξουδετερώσει τον προηγούμενο νόμο δια της αναβολής. Αν οι θεσμοί αντιδράσουν με επιμονή, τότε ίσως αποφύγουμε και αυτή την καταστροφή. Η ιδεοληψία του υπουργείου να ξαναβάλει τους φοιτητές στη συν διοίκηση θεωρώντας ότι έτσι θα αποφεύγονται οι βίαιες συμπεριφορές τους είναι τραγική.

Δεν είναι, ως γνωστόν, η πρώτη φορά που μια κυβέρνηση εξαγγέλλει εθνικό διάλογο για την Παιδεία. Αυτή τη φορά άρχισε όμως με την ταυτόχρονη δημοσιοποίηση ενός σχεδίου νόμου για τα ΑΕΙ που ρύθμιζε το σύνολο των μεγάλων θεμάτων λειτουργίας και διοίκησης, γεγονός που έκανε πολλούς από μας να μιλούν για κοροϊδία. Βεβαίως, πριν από μερικές ημέρες πληροφορηθήκαμε ότι τελικά το σ/ν για τα ΑΕΙ δεν θα κατατεθεί προς ψήφιση. Η αναστάτωση που προκλήθηκε όμως υπονόμευσε την εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητη ανάμεσα στο υπουργείο και τους εκπαιδευτικούς. Είναι αλήθεια πως κάθε νομοθέτημα μετά από κάποια χρόνια εφαρμογής χρειάζεται διορθώσεις αφού στην πράξη μόνο μπορούμε να διαπιστώσουμε τα προβλήματα που προκύπτουν τόσο από την εφαρμογή όσο και από την ανάγκη διαρκούς βελτίωσης των ιδρυμάτων. Η κυβέρνηση όμως ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ εδώ και ένα χρόνο δεν μιλά για αξιολόγηση του συστήματος και αναγκαίες βελτιώσεις, αλλά επαναλαμβάνει το μότο της επαναφοράς της δημοκρατίας στα πανεπιστήμια. Για πια δημοκρατία όμως μιλάει το υπουργείο Όσοι υπηρετούμε στα ΑΕΙ δεν νιώθουμε ότι οι εκλεγμένες διοικήσεις μας είναι χούντα και όταν καταλύεται προσωρινά η δημοκρατία αυτό γίνεται από μειοψηφικές ομάδες φοιτητών της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, οι οποίες προσπαθούν δια της βίας να επιβάλουν τις απόψεις τους! Η ιδεοληψία του υπουργείου να ξαναβάλει τους φοιτητές στη συνδιοίκηση θεωρώντας ότι έτσι θα αποφεύγονται οι βίαιες συμπεριφορές τους είναι τραγική: οι συγκεκριμένες ομάδες δεν αποδέχονται τη συμμετοχή τους στα όργανα και η όποια παρουσία τους γίνεται αυθαίρετα και με βία Έτσι η επαναφορά της συνδιοίκησης θα ευνοήσει και πάλι τους εκπροσώπους των μεγάλων φοιτητικών παρατάξεων που λειτουργούσαν ως προθάλαμοι ανάδειξης κομματικών στελεχών της ΝΔ. και του ΠΑΣΟΚ. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι φοιτητές δεν πρέπει να έχουν εκπροσώπους στα συλλογικά όργανα διοίκησης: το αντίθετο μάλιστα γιατί πρέπει να υπάρχει η ανταλλαγή προβλημάτων και απόψεων για την επίλυση ζητημάτων που αφορούν άμεσα τους εκπαιδευόμενους . Η συμμετοχή τους όμως στην διαδικασία εκλογής των μονομελών οργάνων (πρύτανη, κοσμήτορα και προέδρου τμήματος) αποδείχτηκε μια διαδικασία διαφθοράς και συναλλαγής που δεν πρέπει να επανέλθει! Δυστυχώς όμως αντί να συζητάμε για τα σοβαρά το υπουργείο μας αναγκάζει να ασχολούμαστε με τέτοια θέματα που θα έπρεπε να έχουν λήξει ή που καταγγέλλουμε κάθε χρόνο όπως η δήθεν άσκηση κοινωνικής πολιτικής μέσω της μετατροπής των πανεπιστημίων σε διαρκή εξεταστικά κέντρα: μόλις τις προηγούμενες ημέρες πάλι με νέα ΠΝΠ και αυτό το υπουργείο, για να μην πρωτοτυπήσει, αποφάσισε ότι οι φοιτητές και φέτος μπορούν να δίνουν εξετάσεις σε όλα τα μαθήματα ανεξάρτητα από το αν αυτά διδάσκονταν σε κάθε εξάμηνο! Φτάνει πια! Δεν θέλουμε άλλα μεγάλα λόγια! Τα πανεπιστήμια χρειάζονται μόνο μικρές βελ ηωηκές νομοθετικές παρεμβάσεις που έχουν κατατεθεί και από τους πρυτάνεις και από την ΠΟΣΛΕΠ. Και βεβαίως χρειάζονται χρηματοδότηση για να λειτουργήσουν για την οποία η κυβέρνηση δεν λέει κουβέντα όπως δεν λέει κουβέντα για την επείγουσα ανάγκη αναδιάρθρωσης του χώρου: η χώρα δεν μπορεί να διατηρήσει τόσα ΑΕΙ και τα ΑΕΙ πρέπει τα ανασυγκροτηθούν σε κάθε περιφέρεια. Αυτό το πολιτικό κόστος της κατάθεσης μιας πρότασης για το νέο τοπίο της τριτοβάθμιας δεν φαίνεται να μπορεί να το αναλάβει δυστυχώς ούτε αυτή η κυβέρνηση.