Home / HEADER-NEWS / Κριτική Διδασκαλία

Κριτική Διδασκαλία

Δημοσιεύτηκε: 6:27 μμ Ιούλιος 5th, 2015  


therianos

Ira Shor

(μετάφραση: Κώστας Θεριανός)

https://criticeduc.blogspot.gr/

Τι επιτυγχάνουν οι μαθητές μας μετά από τόσα χρόνια διδασκαλίας; Γιατί εκατομμύρια άνθρωποι δαπανούν τόσο χρόνο στα σχολεία και βγαίνουν από αυτά ξέροντας τόσα λίγα; Τι καταφέρνει τελικά το σχολείο; «Τίποτα» είναι η απάντηση. Τα σχολεία κρατούν τα παιδιά μακριά από τους δρόμους για όσο χρόνο οι γονείς τους είναι στη δουλειά και καθυστερούν την είσοδο τους από την υπερφορτωμένη αγορά εργασίας. Όμως, πόσα πολλά τους μαθαίνουν; Γενιές μαθητών εκγυμνάζονται στην ανάγνωση, τη γραφή, τα μαθηματικά και όμως αποφοιτούν από το σχολείο λειτουργικά αναλφάβητοι. Εκτός από να μας παραδίνουν τους νέους ημιαναλφάβητους, τα σχολεία τους κρατούν στην άγνοια σχετικά με την ιστορία μας, τους φίλους μας, τα πράγματα που μας περιβάλλουν.

Τρίμηνο με το τρίμηνο, τα σχολεία προσπαθούν να αποικίσουν το μυαλό των μαθητών με τα πρότυπα της κοινωνίες και τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Αυτό δεν είναι εύκολο, καθώς οι μαθητές έχουν αντιστάσεις. Το σχολείο είναι μια πρώιμη προετοιμασία της εργατικής τάξης για την εργασία που πρόκειται να ασκήσει. Το σχολείο έχει μια ποικιλία μηχανισμών για να κάμψει την αντίσταση των μαθητών. Ο απώτερος σκοπός του σχολικού θεσμού είναι η μαζική ψυχολογία της υπακοής. Τα παιδιά της εργατικής τάξης έρχονται στο σχολείο κεφάτα και περίεργα. Αποφοιτούν από αυτό έχοντας αντιπάθεια για τους διανοούμενους, τη διανοητική εργασία, είναι «πεινασμένα» για σεβασμό καθώς μέσα στο σχολείο έχουν δεχθεί εκατοντάδες καθημερινές ταπεινώσεις, έχουν γίνει κυνικά απέναντι στον εαυτό τους και τους συνανθρώπους τους καθώς έχουν αφομοιώσει σε όλο του το μεγαλείο το ρητό «ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο λύκος» και «ο καθένας είναι για την πάρτη του».

Αυτή η διαδικασία της «αποανθρωποποίησης» επιβραδύνει τη σκέψη και το συναίσθημα του μαθητή. Οι εργάτες των ΗΠΑ έχουν χάσει ουσιαστικά τη μνήμη της ταξικής πάλης, έχουν αδύνατη ταξική αλληλεγγύη, δεν είναι ικανοί να αναλύσουν τις διάφορες καταστάσεις. Η κριτική τους σκέψη στην καθημερινή ζωή και στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα έχει υπονομευτεί από μια παιδαγωγική που έχει μυστικοποιήσει τη φιλοσοφία και την ιστορία. Το παρελθόν μοιάζει σαν μια λίστα πλυντηρίου από ονόματα, ημερομηνίες, τόπους ή μια αταξική περιήγηση μέσα από θέματα όπως η «εκβιομηχάνιση», από την οποία απουσιάζει κάθε αναφορά στις κοινωνικέ τάξεις και τους αγώνες τους. Δώδεκα χρόνια υποχρεωτικής εκπαίδευσης και μερικά χρόνια στο κολλέγιο φαίνεται να έχουν αφήσει τα παιδιά της εργατικής τάξης με την εντύπωση ότι τα πράγματα ήταν πολύ άσχημα στο παρελθόν, λίγο καλύτερα τώρα και αυτή είναι όλη η διαφορά καθώς δεν μπορεί να αλλάξει η φύση του ανθρώπου. Μαθαίνοντας ότι η εξουσία διαφθείρει και ότι οι άνθρωποι είναι μόνοι τους στον κόσμο, κοιτούν με αυτά τα διδάγματα το παρελθόν, αντιμετωπίσουν το παρόν και οραματίζονται το μέλλον. Το σχολείο δεν μπορεί ούτε εύκολα ούτε ολοκληρωτικά να διαμορφώσει αυτό το είδος της συνείδησης. Οι εργάτες θέλουν να βρουν περισσότερα πράγματα για τον εαυτό τους, να αισθάνονται πιο ελεύθεροι, να είναι περισσότερο μορφωμένοι, να δρουν συλλογικά. Λίγες είναι οι ευκαιρίες για να γίνουν όλα αυτά, αλλά δεν εγκαταλείπουν την προσπάθεια. Για αυτό είναι οπαδοί των κινηματογραφικών ταινιών που δείχνουν επιτυχίες από ανθρώπους της εργατικής τάξης. Τα σχολεία παίζουν σημαντικό ρόλο στη δρομολόγηση των φιλοδοξιών τους, αλλά το σχολείο από μόνο του δεν μπορεί να επιτύχει αυτό το στόχο ολοκληρωτικά. Το βοηθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η κουλτούρα των σπορ και η ζώνη του λυκόφωτος του καταναλωτισμού, όπου το να αγοράζεις πράγματα σε μεταμορφώνει σε ελεύθερο, όμορφο, δυνατό και ευχάριστο άνθρωπο.

Αυτή η ζώνη του λυκόφωτος μπορεί να αρχίσει να διαλύεται στο σχολείο, όταν η ριζοσπαστική διδασκαλία εμφανισθεί. Οι εκπαιδευτικοί μέσα σε ένα περιβάλλον που οδηγεί στην απανθρωποποίηση μπορούν να εργασθούν για να ξυπνήσουν συνειδήσεις. Αυτό που μπορεί να αναπτυχθεί είναι η ιστορική αντίληψη του μαθητή. Αυτό που κάνει προκλητικό αυτό το εγχείρημα για τον ριζοσπάστη εκπαιδευτικό είναι ότι μπορεί να γίνει παράλληλα με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας και τις θεμελιώδεις αρχές της σκέψης, από τις οποίες έχει απομακρύνει το σχολείο τους μαθητές. Οι τέχνες, οι επιστήμες, οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι τομείς με τους οποίους οι μαθητές της εργατικής τάξης έχουν μικρή έως καθόλου επαφή. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας, αν γίνει με κατάλληλο και κριτικό τρόπο, μπορεί να ενισχύσει πολλαπλά τους μαθητές από την εργατική τάξη.

Ένα από τα προβλήματα των ριζοσπαστικών εκπαιδευτικών είναι ότι προσκρούουν στις αντιθέσεις ανάμεσα στους μαθητές και ανάμεσα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Το φύλο και η φυλή είναι διαχωριστικές δυνάμεις για τους μαθητές. Άλλη διαχωριστική δύναμη είναι ο καταμερισμός της εργασίας. Οι μαθητές έχουν διαφορετική κοινωνική προέλευση και επίπεδο. Εκείνοι που βρίσκονται ψηλότερα κολλάνε στην ανωτερότητα τους ενώ αυτοί που βρίσκονται κατώτερα αισθάνονται μνησικακία για τους άλλους. Ο εκπαιδευτικός είναι ένας απόφοιτος ανώτατης σχολής, διδάσκει μαθητές από οικογένειες που έχουν δύσκολα και απαξιωμένα επαγγέλματα και ζουν στον κόσμο της μαζικής κουλτούρας. Ο εκπαιδευτικός που θέλει να ανεβάσει το επίπεδο των μαθητών του και να ξυπνήσει τη συνείδηση τους πρέπει να ξεκινήσει από τα κάτω. Οι μαθητές από την εργατική τάξη θα συμμετάσχουν στη διδασκαλία μόνο αν αυτή ξεκινά από τα βιώματα τους, τους αγγίζει και μιλά τη γλώσσα τους, τους αγγίζει συναισθηματικά και τους ενδιαφέρει. Η μαζική και η υψηλή κουλτούρα δεν έχουν δημιουργηθεί από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές αλλά από τις επιχειρήσεις. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να εργασθούν με τη δομή, τα αισθήματα, την καθημερινή ζωή των μαθητών της εργατικής τάξης ώστε να είναι οικείοι σε αυτούς. Οι αφηρημένες ιδέες του καταμερισμού της εργασίας, των τοπικών και εθνικών διαφορών, του σεξισμού και του ρατσισμού παίρνουν διάφορες μορφές στην καθημερινή ζωή των μαθητών. Παραδείγματα από την εμπειρία είναι απαραίτητα για το ξεκίνημα της ριζοσπαστικής διδασκαλίας. Σύμφωνα με τον Paulo Freire, ο ριζοσπάστης εκπαιδευτικός πρέπει να ανοίξει ένα αναλυτικό διάλογο με τους μαθητές τους που θα τους προβληματίσει, πρέπει να χρησιμοποιήσει την καθημερινή τους πραγματικότητα προκειμένου να διδάξει.

Επιπρόσθετα, ο ριζοσπάστης εκπαιδευτικός εκτός από την χρήση της εμπειρίας πρέπει να προσπαθεί να ολοκληρώσει την παιδεία των μαθητών του, διευρύνοντας την αντιληπτική τους ικανότητα με ασκήσεις μεθοδολογίας και ιδεολογίας. Τα μαθήματα στην τάξη που στηρίζονται σε μεθοδική έρευνα μπορούν να αρχίσουν σταδιακά να αντιστρέφουν τα αντιδιανοητικά αποτελέσματα της επίδρασης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της ρουτίνας της καθημερινής ζωής. Η ενημέρωση που έχουν οι εργαζόμενοι από τα media είναι σύντομες μελοδραματικές ανακοινώσεις που βάζουν στην ίδια μοίρα τους πολέμους με την είδηση ότι γεννήθηκε ένα μεταλλαγμένο παπάκι. Οι εργαζόμενοι πηγαίνουν καθημερινά από το σπίτι στη δουλειά τους διασχίζοντας αυτοκινητόδρομους που είναι γεμάτοι από τεράστιους πίνακες διαφημιστικών ανακοινώσεων με μηνύματα που υπόσχονται απατηλές σεξουαλικές απολαύσεις και κοινωνική ευτυχία. Στην εργασία, στο σπίτι, στους δρόμους, στο σχολείο, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν μια σταθερή ροή πληροφοριών, όπως επίσης διαταγές από τα αφεντικά, τους γονείς, τους αστυνομικούς και τους εκπαιδευτικούς. Από το fast food στο γρήγορο σεξ, σαν ένα επαναλαμβανόμενο βίντεο, η ζωή του εργαζόμενου είναι γεμάτη από ερεθίσματα. Ο εγκέφαλος του δεν είναι άδειος, είναι όμως κορεσμένος από ερεθίσματα και εντυπώσεις. Τα μυαλά των εργαζομένων κυριαρχούνται από τη μαζική κουλτούρα και δεν μπορούν να «αντέξουν» τις μεγάλες και περίπλοκες ριζοσπαστικές ιδέες. Ο ριζοσπάστης εκπαιδευτικός κάτι πρέπει να κάνει για αυτό.

Ο ριζοσπάστης εκπαιδευτικός πρέπει να κάνει τους μαθητές του να συνειδητοποιήσουν αυτή την κατάσταση. Δεν είναι το ίδιο όπως το να διδάσκει κάποιος εκπαιδευτικός ένα βαρετό ή μονότονο μάθημα. Η εργασία στην τάξη, στην περίπτωση της ριζοσπαστικής διδασκαλίας, είναι προκλητική, απαιτητική και δύσκολη. Η μαζική κουλτούρα είναι ρηχή και διαδίδεται με ταχύτητα, η ριζοσπαστική σκέψη είναι βαθιά και απαιτεί κόπο. Ο εκπαιδευτικός που διδάσκει την αναλυτική σκέψη μπορεί να πετύχει αν εξασκήσει τον εγκέφαλο των μαθητών του στο να σκέπτονται αναλυτικά. Δεν είναι ανάγκη να τονίσουμε για άλλη μια φορά ότι οι μαθητές από την εργατική τάξη παρακολουθούν μόνο ότι τους είναι οικείο, δεμένο με την εμπειρία τους.

Μαζί με την ανάλυση της καθημερινής ζωής, μέσα από τα εργαλεία της αναλυτικής σκέψης, χρειάζεται και το κωμικό στοιχείο. Μπορεί να δώσει συναίσθημα στη διδασκαλία καθώς φέρνει σε αυτή το στοιχείο της ευθυμίας και της ευχαρίστησης. Μπορεί να βοηθήσει τους ριζοσπάστες εκπαιδευτικούς να αντιστρέψουν την αρνητική στάση που έχουν τα παιδιά της εργατικής τάξης για το σχολείο. Η χρήση του χιούμορ όμως πρέπει να γίνεται με προσοχή. Αν οι μαθητές νομίσουν ότι ένα μάθημα ή ένας καθηγητής δεν είναι σοβαρά, τότε η τάξη θα γίνει χάος. Με δοκιμές, λάθη και νέες δοκιμές μπορεί ο εκπαιδευτικός να βρει τη σωστή δόση αυστηρότητας και χαλαρότητας μέσα στην τάξη του. Το χιούμορ στη διδασκαλία έχει αποτελέσματα σημαντικά, ανάλογης σημασίας με αυτά που επιτυγχάνει η θεματική διδασκαλία που στηρίζεται στην καθημερινή ζωή. Το γέλιο και η καθημερινή εμπειρία είναι ισότιμες δυνάμεις που βοηθούν τον εκπαιδευτικό να αποφύγει την ακαδημαϊκή αφαίρεση που δεν λέει τίποτα στους μαθητές και την επαγγελματική αυστηρότητα που τους αποξενώνει.

Υπάρχουν ορισμένα εμπειρικά και κρίσιμα σημεία της καθημερινής ζωής των μαθητών μας και από αυτά μπορούμε να ξεκινήσουμε για να τους διδάξουμε πραγματικά και όχι απλώς να τους εκφωνήσουμε μια διάλεξη, την οποία μάλλον θα προσποιούνται ότι την παρακολουθούν. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μάθουμε στην πράξη πως μπορούμε να γίνουμε «δημοφιλείς διανοούμενοι», αντιστρέφοντας τα αποτελέσματα της μαζικής κουλτούρας και κάνοντας τους μαθητές μας κριτικούς αναγνώστες, κριτικούς τηλεθεατές, κριτικούς και ενεργούς προοδευτικούς πολίτες.
* Από το κείμενο του Ira Shor, “No More Teacher’s Dirty Looks: Conceptual Teaching from theBottom Up”, Studies in Socialist Pedagogy, Monthly Review Press, New York and London, 1978.

https://criticeduc.blogspot.gr/


 

Σχολιάστε το άρθρο

Το email σας δεν θα δημοσιευθεί Required fields are marked *

*

Δημοφιλή άρθρα



Sorry. No data so far.

x

ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΤΕ ?

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 2023-2024

Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων προκειμένου να προβεί στην έγκαιρη στελέχωση των ...