Χρειάστηκε κάποτε, στο πλαίσιο των σπουδών μου, να αγοράσω μία τράπεζα θεμάτων Χημείας από ένα διεθνή οργανισμό. Η τράπεζα αυτή έχει την εξής δομή:
- Όλες τις ενότητες Χημείας που έχει το πρόγραμμα σπουδών του οργανισμού αυτού.
- Σε κάθε ενότητα υπήρχε η δυνατότητα επιλογής τύπου ερώτησης όπως: κλειστού τύπου (πολλαπλής επιλογής) και ανοικτού τύπου (σύντομων απαντήσεων ή επίλυση προβλημάτων), καθώς επίσης και επίπεδο (βασικό – προχωρημένο)
- Για κάθε ερώτηση υπήρχε η πληροφορία: για τον χρόνο ο οποίος απαιτείται για να απαντηθεί η κάθε ερώτηση ή το κάθε υποερώτημα ή κάθε βήμα του προβλήματος και με πόσες μονάδες βαθμολογείται.
- Οι ερωτήσεις ήταν σταθμισμένες δηλαδή είχαν: (α) βαθμό δυσκολίας και (β) βαθμό διάκρισης. Έτσι ο εκπαιδευτικός επιλέγοντας μία ερώτηση, σε ειδικό παράθυρο, υπήρχαν πληροφορίες με τις απαντήσεις και με σχόλια για τον βαθμό δυσκολίας και τον βαθμό διάκρισης της κάθε ερώτησης. Σε περιπτώσεις ερωτήσεων που δεν είχαν σταθμιστεί (δηλαδή δεν είχαν δοκιμαστεί σε ένα πλήθος μαθητών προκειμένου να ελεγχθούν οι όποιες αδυναμίες υπήρχαν), υπήρχε σχετικό σχόλιο.
Δύο ζητήματα που αξίζει να επισημανθούν:
- Η στάθμιση των ερωτήσεων είναι αναγκαία και απαραίτητη και διεθνώς γίνεται με τον εξής τρόπο: οι ερωτήσεις δίνονται σε ομάδες μαθητών και από τα αποτελέσματα των απαντήσεων υπολογίζεται ο δείκτης διάκρισης και ο δείκτης ευκολίας των ερωτήσεων. Στη συνέχεια μέσω της διαδικασίας του κοσκινίσματος (shredding) από ομάδα εκπαιδευτικών, εντοπίζονται και διορθώνονται τυχόν διφορούμενες και ασαφείς εκφράσεις, ανακρίβειες, λάθη και τεχνικά σημεία που μπορεί να προκαλέσουν συγχύσεις και παρανοήσεις στους μαθητές. Επίσης επαναπροσδιορίζεται ο χρόνος και οι μονάδες που δίνονται για την κάθε ερώτηση. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει ομαδική δουλειά, συνεργασία και καλή πίστη στην κριτική που ασκούν οι συνάδελφοί. Στο παραπάνω πλαίσιο, κάθε νέα ερώτηση η οποία μπαίνει στην τράπεζα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς κατά τη διάρκεια της χρονιάς και, αφού σταθμιστεί, τότε να χρησιμοποιείται στις τελικές εξετάσεις προαγωγής.
- Οι ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής (Π.Ε.) έχουν σχειδιαστεί να αξιολογούν σε μικρό χρονικό διάστημα μεγάλη ευρύτητα ύλης. Άρα όποιο εκπαιδευτικό σύστημα τις χρησιμοποεί πρέπει να ακολουθήσει δύο προϋποθέσεις: (α) σε κάθε ωριαίο κριτήριο αξιολόγησης (διαγώνισμα) να υπάρχουν τουλάχιστον 10 ερωτήσεις και (β) ο χρόνος για να τις απαντήσει ο μαθητής να είναι 15 min (1.5 min για κάθε ερώτηση Π.Ε). Από τη στιγμή που δεν ακολουθούμε τη διεθνή βιβλιογραφία και την αντίστοιχη θεωρία να τις καταργήσουμε γιατί στο τέλος εκτός του ότι τις ‘ευτελίζουμε’ δείχνουμε και αμάθεια και να βάλουμε ερωτήσεις κλειστού τύπου δομημένων πληροφοριών.
Σ’ αυτή τη βάση ο σχεδιασμός του κριτηρίου αξιολόγησης (διαγωνίσματος) ανήκει στον εκπαιδευτικό και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ‘κληρώνονται’ κάποια θέματα. Η λέξη ‘κλήρωση’ αλλά και η φιλοσοφία της λογικής αυτής, εκτός του γεγονότος ότι καταστρατηγεί κάθε αρχή παιδαγωγικής και καταργεί τη βασική αρχή της αξιολόγησης των μαθητών η οποία είναι:
«τόσο οι γενικοί στόχοι και τα γενικά κριτήρια όσο και οι επιμέρους γνωστικοί στόχοι και κριτήρια πρέπει να γίνονται σαφείς από την αρχή στους εκπαιδευόμενους από την έναρξη της σχολικής χρονιάς και να αποτελούν αντικείμενο συζήτησης και ζύμωσης μαζί τους, χωρίς να αποκλείεται και η δική τους συμβολή στη διατύπωση στόχων και κριτηρίων»,
ταυτόχρονα παραπέμπει στην τύχη,…σε αρπαχτή … και στέλνει λάθος μήνυμα, πρωτίστως στους μαθητές μας, αλλά και στην κοινωνία μας.
Η αναγκαιότητας μίας καλά οργανωμένης και σταθμισμένης τράπεζας θεμάτων, από μόνιμη ομάδα ανθρώπων στην οποία θα ηγούνται άτομα με ειδικές σπουδές στην αξιολόγηση των μαθητών και με ένα επιτελείο εκπαιδευτικών που γνωρίζουν στατιστική και προγραμματισμό και η έλλειψή της είναι σοβαρό πρόβλημα της εκπαίδευσής μας. Η τράπεζα θα διευκολύνει τον εκπαιδευτικό να σχεδιάζει το δικό του κριτήριο αξιολόγησης (διαγώνισμα), επιλέγοντας από συγκεκριμένες ενότητες και διαφορετικού τύπου ερωτήσεις. Την τράπεζα θα την χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός όλη τη χρονιά για να σχεδιάσει είτε ένα διαγνωστικής μορφής κριτήριο αξιολόγησης, είτε ένα σύντομο τεστ, είτε ένα τεστ αναφοράς σε κριτήρια, είτε την τελική προαγωγική αξιολόγηση των μαθητών του.
Στην τράπεζα του Υπ. Παιδείας πρόσβαση θα έχουν μόνο οι εκπαιδευτικοί. Την ευθύνη της δόμησης του κάθε κριτηρίου αξιολόγησης θα την έχει ο εκπαιδευτικός, γιατί αυτός γνωρίζει εκ των προτέρων: (α) τον σκοπό της αξιολόγησής του (β) πώς έχει διδάξει, (γ) τι έχει διδάξει και σε τι έχει δώσει έμφαση κατά την διδασκαλία του, (δ) αν ο σχεδιασμός τον οποίο προγραμμάτισε το Υπουργείο δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας αστάθμητων παραγόντων, όπως καταλήψεις, φυσικές καταστροφές, εκδρομές ή εκδηλώσεις, αρρώστεια, κ.λ.π. και (δ) τελευταίο αλλά και ποιο σημαντικό ποια είναι η τάξη του (αν για παράδειγμα η τάξη είναι ομοιογενής ή ανομοιογενής – όχι μόνο με γνωστικά κριτήρια αλλά και με κοινωνικά και συναισθηματικά κριτήρια). Σε περίπτωση περιφερειακών ή εθνικών εξετάσεων την ευθύνη τον εξετάσεων την έχει ο φορέας αξιολόγησης που έχει ιδρύσει το Υπουργείο
Η άποψη των ιθυνόντων του Υπουργείου ότι μέσω της τράπεζας θα διασφαλίσει ότι οι εκπαιδευτικοί θα τελειώσουν την προγραμματισμένη από αυτό ύλη και ως εκ τούτου κάνουν καλά την δουλειά τους, εκτός από επιεικώς αντιπαιδαγωγική είναι και αφελής. Αν το Υπουργείο θέλει να ελέγξει τους εκπαιδευτικούς ας ενεργοποιήσει τις υπάρχουσες δομές, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί γι’ αυτόν το σκοπό και όχι να την πληρώνουν οι μαθητές. Ας μη ξεχνάμε μερικές λέξεις κλειδιά στην θεωρία της αξιολόγησης των μαθητών όπως: Εγκυρότητα, Αξιοπιστία, Ανθρωπιά, Οικονομία.
Κλείνοντας θα αναφερθώ στη ρήση του Alex Johnstone, καθηγητή του Κέντρου της διδακτικής των Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης:
“Η αξιολόγηση είναι χρονοβόρα
και εν δυνάμει επικίνδυνη!.”
Ελένη Δανίλη
alfavita.gr
