της Μάγδας Καραμάνογλου
Άγγλος στο ραντεβού του αλλά όταν πιάσαμε την κουβέντα, μου έλεγε κάτι κινέζικα. Μετά αρχίσαμε τα γαλλικά και στο τέλος έγινα Τούρκος!
Αλήθεια, πόσο τα στερεότυπα μας επηρεάζουν στο να μάθουμε μια ξένη γλώσσα; Τα αγγλικά ανέκαθεν ήταν η γλώσσα της παγκοσμιοποίησης. Τα γαλλικά η γλώσσα της διπλωματίας. Τα κινέζικα η γλώσσα της ανερχόμενης δύναμης. Μια εποχή βέβαια είχαν γίνει και της μόδας τα ισπανικά… Θυμάμαι την τηλεόραση να παίζει καθημερινά κάποιες σειρές με πρωταγωνιστές τη Μαρία και τον Χοσέ Αρμάνδο ντε λα Βέγκα… Πολλοί φίλοι τότε είχαν αρχίσει να μαθαίνουν ισπανικά, μια γλώσσα σχετικά εύκολη στην προφορά, αν σκεφτείς ότι και αυτοί έχουν το «Θ» στις λέξεις τους, ένα γράμμα που δεν υπάρχει σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες ενώ μοιάζουν πάρα πολύ με τα γαλλικά. Ταυτόχρονα επιδίδονταν και σε λατινογενείς χορούς και έδενε το πακέτο… Τα γερμανικά, πάλι, έγιναν πρόσφατα η γλώσσα του μοντέρνου Έλληνα οικονομικού μετανάστη που σπεύδουν να μάθουν νέοι, γέροι και παιδιά με απώτερο κυρίως σκοπό να αποκτήσουν μια θέση όχι στον ήλιο – δε θα το έλεγα ποτέ αυτό για τη γερμανική επικράτεια – αλλά για εργασία σε κάποια γερμανική εταιρεία.
Και τώρα; Τώρα τι; Άκουσον άκουσον! Τώρα είναι η ώρα για τη γλώσσα του «εχθρού»! Εν έτη 2013 θα λέγαμε ότι ζούμε μια άλλη «εισβολή». Την «εισβολή» της τουρκικής σαπουνόπερας. Όλοι μας κάπου θα έχουμε ακούσει ένα ταμάμ, ένα γκελ μπουρντάν, ένα εφέντιμ, ένα ανέμ… Και δεν είναι μόνο αυτό. Εμφανίστηκε ένα νέο είδος φανατικών τηλεθεατριών και τηλεθεατών που παρακολουθούν συστηματικά τις τούρκικες σειρές! Μια μαθήτρια στον σύλλογο Μικρασιατών όπου διδάσκονται τα τουρκικά, ήρθε πρώτη φορά στο μάθημα, χωρίς ποτέ να έχει διδαχθεί τη γλώσσα και κατάφερε να μεταφράσει ένα ολόκληρο κείμενο μόνη της! Μας αποκάλυψε ότι τα έμαθε παρακολουθώντας απλά και μόνο τα τουρκικά σήριαλ!
Τι να σημαίνουν άραγε όλα αυτά; Ότι διανύουμε την εποχή του πολιτισμικού παγετώνα στην Ελλάδα, απόρροια της οικονομικής μας δυσμένειας και το κενό κατέλαβε το φτηνό εμπορικό προϊόν του αιώνιου εχθρού μας; Είναι μια μόδα και θα περάσει; Ίσως… Ίσως όμως αν το δει κανείς και αλλιώς τελικά η κρίση στην Ελλάδα μας κάνει να σκεφτόμαστε και να προσεγγίζουμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας και λίγο διαφορετικά…
Οι περισσότερες από αυτές τις τουρκικές παραγωγές που προβάλλονται καθημερινά έχουν κοινό τόπο και αναφορά τι άλλο; Τα ανθρώπινα συναισθήματα. Άνθρωποι αυτοί, άνθρωποι εμείς… Δε θέλει και πολύ ο άνθρωπος να ταυτιστεί με τον πόνο, τη χαρά, το μίσος, τη ζήλια, το πάθος και τον έρωτα του άλλου… Και δε θέλει και πολύ να μάθει και πέντε λέξεις παρακολουθώντας καθημερινά αυτές τις σειρές. Μπορεί ο κοινός πόνος και τα κοινά συναισθήματα να αποτελέσουν προσέγγιση; Η διπλωματία των σεισμών το 1999 μας έφερε κοντά. Πέτυχε ως έναν βαθμό. Η κρίση στην ελληνική οικονομία έφερε κρίση και στον πολιτισμό και κατ’ επέκτασην και στις εγχώριες τηλεοπτικές παραγωγές εν γένει. Η διπλωματία των τουρκικών σαπουνόπερων ίσως και να μας κάνει να αισθανθούμε υποσυνείδητα λιγάκι πιο οικεία τη γλώσσα του εχθρού μέσα από τους χαρακτήρες των σειρών…
Μέχρι τώρα ξέραμε τόσα για τους Τούρκους όσα διδαχθήκαμε από τα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας. Τώρα όμως ξέρουμε πως έχουν μια τεράστια ανταγωνιστική βιομηχανία και ένα κερδοφόρο τηλεοπτικό πολιτιστικό προϊόν που εξάγουν σε όλη την Ασία και σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Τούρκικες σειρές παίζονται ακόμη και στη Γαλλία! Και ξαφνικά τους έχουμε και κάθε μέρα σπίτι μας. Τους βλέπουμε και ακούμε τι σκέφτονται και πώς συμπεριφέρονται. Ωραία γυρίσματα, ωραία κοστούμια, ωραίοι ηθοποιοί… Είναι άραγε εκτός από τη μεγάλη αυτή μπίζνα και η διπλωματία της σαπουνόπερας πετυχημένη;
Σε έναν βαθμό, ναι. Γιατί καταρρίφθηκαν κάποια στερεότυπα και κυρίως το γλωσσικό τείχος. Στη Γαλλία οι περισσότεροι Γάλλοι επιλέγουν γερμανικά για πρώτη ξένη γλώσσα. Δεν είναι και τόσο παράδοξο τελικά αν οι Έλληνες μαθαίνουν ολοένα και περισσότεροι τουρκικά. Και ήδη αυτή η τάση καταγράφεται. Όλο και πιο πολλοί εκφράζουν την επιθυμία να μάθουν τη γλώσσα. Κάποιοι γιατί είχαν ακούσματα από πρόσφυγες παππούδες και γιαγιάδες, κάποιοι λόγω της μοδός και κάποιοι γιατί σίγουρα θα τους είναι χρήσιμα για επαγγελματικούς σκοπούς με εταιρείες που συνεργάζονται με τη γείτονα Τουρκία.
Στα συναισθήματα και στις ανθρώπινες σχέσεις που εκφράζονται μέσω της γλώσσας δεν μπορούν να υπάρχουν στεγανά. Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο και η πολυγλωσσία είναι ακόμη καλύτερο. Ανοίγει τους ορίζοντες και το σκεπτικό μας. Ποτέ δεν υπάρχει μια και μόνη αλήθεια καθώς η αλήθεια συνάδει πάντα με το πνεύμα των καιρών (verita filia temporis est). Επομένως δεν υπάρχει και καμιά γλωσσική αλήθεια, που να ορίζει ποια γλώσσα είναι η ανώτερη όλων…
Ορίστε και μερικές λεξούλες, που σίγουρα θα τις απομνημονεύσετε αμέσως!
Yavaş yavaş – Σιγά-σιγά
Yuvarlak – Στρογγυλός, εξού και τα γιουβαρλάκια
Ne haber? – Τι χαμπάρια; Τι νέα;
Duvar – Toίχος
Aktarma – Μεταφορά/Ανακάτεμα
Και ίσως το πιο χρήσιμο: Para yok! Λεφτά δεν υπάρχουν!
Η Μάγδα Καραμάνογλου είναι Πολιτικός επιστήμων-Σύμβουλος Ευρωπαϊκών Θεμάτων, Μέλος του Συλλόγου Μικρασιατών Αιγάλεω «Νέες Κυδωνίες».
