“Αφιερωμένο σ’ όλους τους εκπαιδευτικούς επ’ ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας των Εκπαιδευτικών”
Του Νίκου Τσούλια
https://anthologio.wordpress.com
Ίσως ο τίτλος του εν λόγω άρθρου να είναι πιο σωστός αν διατυπωθεί ως: Ο εκπαιδευτικός οφείλει να εμπνέει. Γιατί είναι βέβαιο ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο για μια άριστη κατά τη γνώμη μου διδακτική επιστήμη και τέχνη, αφού μόνο μια εμπνευσμένη διδασκαλία είναι πάντα άριστη διδασκαλία.
Αλλά μπορούμε να ισχυριστούμε και κάτι πιο απλό. Αν μια διδασκαλία δεν είναι εμπνευσμένη, δεν μπορεί να είναι διδασκαλία, δεν μπορεί να ανοίξει δρόμους και μονοπάτια στη σκέψη των μαθητών και των μαθητριών. Ποια διδασκαλία όμως χαρακτηρίζεται ως εμπνευσμένη και πώς μπορεί να κατακτηθεί μια τέτοια διδασκαλία;
Δεν νομίζω ότι υπάρχουν ασφαλή κριτήρια αξιολόγησή της και πιο πολύ βέβαια κριτήρια διαμόρφωσής της. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι εκείνη η διδασκαλία που προκαλεί έναν μαθησιακό οίστρο, μια πνευματική έκσταση, μια γοητευτική έλξη στην έξαρση της σκέψης, ένα συναισθηματικό σκίρτημα, μια δημιουργία γνωσιακής βαθμίδας, μια αίσθηση χαράς και ευτυχίας ταυτόχρονα σε εκπαιδευτικό και σε εκπαιδευόμενους.
Η μεταδοτικότητα του εκπαιδευτικού και συνάμα η όποια αποτελεσματικότητά του μπορεί να κατακτηθεί με διάφορες μεθοδολογίες και τεχνικές. Ωστόσο, αν ο εκπαιδευτικός δεν συνεγείρει και δεν ενθουσιάζει και δεν προκαλεί ένα αίσθημα δέους και μια γλυκιά προσμονή περί του τι πρόκειται να γίνει με το όλο σκηνικό της διδασκαλίας που προσφέρει, θεωρώ ότι οι όποιες τεχνικές του έχουν μικρό βεληνεκές, δεν έχουν ανοιχτούς ορίζοντες.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει κατ’ αρχήν και πριν από ο,τιδήποτε άλλο να αποτινάξει κάθε απλή υπαλληλική νοοτροπία, να αποφύγει – όπως ο διάβολος το λιβάνι – από το να κάνει ένα μάθημα τυπικό και συνηθισμένο, ένα μάθημα βαρετό. Γιατί ένα μάθημα βαρετό δημιουργεί βαρετούς μαθητές και μαθήτριες.
Η αποδοτικότητά του θα κριθεί πρωτίστως από τη δυνατότητά του να προκαλέσει ένα διαρκές ενδιαφέρον, μια μαθησιακή μέθη όσο διαρκεί η διδασκαλία του. Μόνο σε μια τέτοια περίπτωση μπορούν να είναι αποτελεσματικές οι όποιες τεχνικές του, άλλως εξατμίζονται από τη φαινομενική και ίσως και προσποιητή κινητικότητα μαθητών και μαθητριών. Ο εκπαιδευτικός πάντα ξέρει – έστω εκ των υστέρων – αν μια διδασκαλία του είναι εμπνευσμένη, το νιώθει από την ίδια την ατμόσφαιρα της αίθουσας, από το τόσο διεισδυτικό διδασκαλικό διάβασμα που κάνει ανά πάσα στιγμή στο βλέμμα των εκπαιδευομένων.
Η ουσιώδης αγωνία του – μετά προφανώς τη γνώση του όποιου επιστημονικού αντικειμένου του – πριν εισέλθει στην αίθουσα είναι να έχει βρει ποια θα είναι σημεία στα οποία θα αγκιστρώσει τη σκέψη και την περιέργεια των μαθητών, σημεία τα οποία θα έχουν ισχυρές αναφορές στο προς διδασκαλία αντικείμενο και τα οποία θα συνεγείρουν το ενδιαφέρον και τη φαντασία τους. Είναι βέβαια πάντα μια ανοιχτή πρόκληση αλλά και μια γοητευτική πρόκληση.
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να δίνει μια ξεχωριστή παράσταση σε κάθε ώρα διδασκαλίας, να στήνει αργαλειούς στους οποίους όλοι και όλες θα θέλουν διακαώς να υφάνουν το δικό τους προσωπικό και τόσο ξεχωριστό νήμα της μάθησης. Ο λόγος του οφείλει να έχει αφηγηματικά στοιχεία, γιατί έτσι γίνεται πιο προσβάσιμος και πιο ελκυστικός. Ο λόγος του επίσης οφείλει να δημιουργεί παραστάσεις στις σκέψεις των παιδιών, γιατί αυτές προκαλούν καλύτερη πρόσφυση στη σκέψη τους, γιατί δίνουν καλύτερη τροφή στη φαντασία τους και στις αναζητήσεις τους. Οι λέξεις και οι έννοιες της όλης διδασκαλίας ή θα σχηματίζουν παραστάσεις επί των οποίων θα εισάγεται «ολόψυχα» η πάντα ελεύθερη σκέψη του μαθητή και της μαθήτριας μέσα στο όλο διδακτικό σκηνικό ή θα «πετούνε στον αέρα» όσο διαρκεί η διδασκαλία και θα εξαφανίζονται από την τόσο εύκολη δουλειά της λήθης που περιμένει πάντα στη γωνία για να αρπάξει καθετί το επουσιώδες και το αδιάφορο.
Για να μπορεί να ο εκπαιδευτικός να στήσει το σκηνικό της εμπνευσμένης διδασκαλίας απαιτείται να έχει βαριά μορφωτική αποσκευή, να έχει ολόπλευρη παιδαγωγική και επιστημονική παιδεία, να μπορεί να ερμηνεύει τη σύνολη πραγματικότητα, να μπορεί να ανάβει μικρές φλόγες στα όνειρα και στις φιλοδοξίες των μαθητών/ μαθητριών, να αναδεικνύει την ιδιαιτερότητα κάθε μαθητή / μαθήτριας και να τους κάνει να νιώθουν ξεχωριστοί και σπουδαίοι. Γιατί συμβαίνει κάτι πολύ απλό και πολύ σημαντικό. «Οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται ‘στο μεταίχμιο’. Κρατούν το κλειδί της ανάπτυξης ή της κατακρήμνισης της αυτοεκτίμησης των μαθητών, των επιδόσεών τους και των οραμάτων για τις παρούσες ή τις μελλοντικές ευκαιρίες μάθησης, μέσω της προσωπικής τους αφοσίωσης, γνώσης και δεξιότητας»[i].
Η όλη παρουσία του εκπαιδευτικού – φυσική και πνευματική – πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη, να αναδύει βάθος στοχασμού, να προδίδει πάθος για τη γνώση και τη μόρφωση, να υπηρετεί το διαχρονικό ανθρωπιστικό ιδεώδες. Μόνο μια άρτια προσωπικότητα εκπαιδευτικού μπορεί να διαπαιδαγωγήσει νεαρούς βλαστούς και να τους ανοίξει δρόμους για την αυτογνωσία και την αυτοπραγμάτωσή τους.
