Επιμέλεια: Κορίνα Βασιλοπούλου
- Η «ελκυστικότητα» μιας γλώσσας δεν περιορίζεται στην πώληση σπουδών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Εδραιώνει τη θέση της χάρη στις ανταλλαγές με τους άλλους, με το πώς σκέφεται τον κόσμο, τον τωρινό, αλλά κι αυτόν που έρχεται
Του Serge Halimi*
Eνιαία αγορά, ενιαίο νόμισμα, ενιαία γλώσσα; Οι πύλες και οι γέφυρες που αναπαριστούν τα ευρωπαϊκά χαρτονομίσματα μας δείχνουν ήδη πόσο ρευστές είναι οι συναλλαγές μεταξύ εμπόρων χωρίς σταθερό σημείο αναφοράς και χωρίς ιστορία. Θα πρέπει μήπως και οι φοιτητές να μπορούν να φεύγουν από τις χώρες τους δίχως λεξικά; Με μόνο γλωσσικό διαβατήριο τα αγγλικά του αεροδρομίου. Χρησιμεύουν παντού, κυρίως στα γαλλικά πανεπιστήμια.
Γιατί, όπως φαίνεται, αυτά παραμένουν υπερβολικά «αποσυντονισμένα» – όπως και η υπόλοιπη χώρα. Φανταστείτε, ακόμα μιλούν παντού… γαλλικά! Η Ζενεβιέβ Φιοραζό, υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, θέλει να καταργήσει αυτό το «γλωσσικό εμπόδιο». Κρίνει ότι θα αποθάρρυνε «τους φοιτητές από τις αναπτυσσόμενες χώρες, την Κορέα, την Ινδία, τη Βραζιλία» να έρθουν να σπουδάσουν στη Γαλλία.
Ωστόσο, 29 κράτη έχουν ως επίσημη γλώσσα τη γλώσσα του Μολιέρου (56 τη γλώσσα του Σαίξπηρ). Και ο αριθμός όσων μιλούν τη γαλλική, αυξάνεται αδιάκοπα, ιδίως στην Αφρική. Αλλά, αν κρίνουμε από τους άθλους στους οποίους τους υποβάλλει, οι φοιτητές της συγκεκριμένης ηπείρου δεν είναι αυτοί που θέλει να προσελκύσει η Γαλλία. Δεν είναι αρκούντως πλούσιοι ούτε αρκούντως πρόθυμοι να πληρώσουν τα (παχυλά) δίδακτρα σε μια εμπορική σχολή ή μια σχολή μηχανικών.
Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπου το ποσοστό των αλλοδαπών φοιτητών (3,7%) παραμένει πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τα γαλλικά πανεπιστήμια (13%), κανείς δεν διανοήθηκε να αναπληρώσει αυτή την υστέρηση διδάσκοντας στα μανδαρίνικα ή στα πορτογαλικά. «Αν δεν επιτρέψουμε να γίνονται μαθήματα στα αγγλικά, θα καταλήξουμε να συζητάμε πέντε άνθρωποι γύρω από ένα τραπέζι για τον Προυστ», σχολίασε ειρωνικά η κυρία Φιοραζό.
Ο Νικολά Σαρκοζί προτιμούσε να εκφράζει την απαξίωσή τους προς τις ανθρωπιστικές σπουδές οικτίροντας τους φοιτητές που είναι καταδικασμένοι να διαβάζουν την Πριγκίπισσα της Κλέβης1 αντί να σπουδάζουν νομικά ή διοίκηση επιχειρήσεων.
Ο νόμος Τουμπόν που ψηφίστηκε το 1994 ορίζει ότι «η γλώσσα διδασκαλίας, εξετάσεων και διαγωνισμών, καθώς και πτυχιακών και διδακτορικών διατριβών στα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, είναι η γαλλική». Μια χούφτα περιώνυμων πανεπιστημιακών που διάκεινται εχθρικά απέναντι σε αυτή τη διάταξη «του περασμένου αιώνα» ισχυρίζονται ότι η προστασία της πολυγλωσσίας (η οποία παραμένει ζωντανή τον αιώνα που διανύουμε στους περισσότερους διεθνείς οργανισμούς…) ίσως αποθαρρύνει τους αγγλόφωνους από το να έρθουν να σπουδάσουν στο Παρίσι.2
Όμως, η «ελκυστικότητα» μιας γλώσσας δεν περιορίζεται στην πώληση σπουδών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Εδραιώνει τη θέση της χάρη στις ανταλλαγές με τους άλλους, με το πώς σκέφεται τον κόσμο, τον τωρινό, αλλά κι αυτόν που έρχεται. Η Γαλλία που έχει δώσει αγώνες για τον κινηματογράφο της και για την πολιτιστική της έκφραση, είναι δυνατό να δεχτεί μια μέρα η έρευνα και η επιστήμη να εκφράζονται στο κακοποιημένο συχνά ιδίωμα της υπερδύναμης;
«Σήμερα», τονίζει ο γλωσσολόγος Claude Hagege, «το παράδοξο είναι ότι η αμερικανοποίηση και η προώθηση της αγγλικής δρομολογείται κυρίως από άλλους, όχι από τους Αμερικανούς». Κάποιοι άλλοι πάντως, όχι οι Γάλλοι -ιδιαίτερα στην Αφρική και στο Κεμπέκ- έδωσαν στον γλωσσικό πλουραλισμό τη δυνατότητα να αντέξει. Η επιμονή τους θα άξιζε να αποτελέσει μεγαλύτερη έμπνευση για τους πολιτικούς ιθύνοντες από τον μοιρολατρικό ολοκληρωτισμό μιας χούφτας πανεπιστημιακών.
* O Serge Halimi είναι διευθυντής της Le Monde diplomatique
1 (ΣτΜ): μυθιστόρημα αγνώστου συγγραφέα του 17ου αιώνα. Ορισμένοι το αποδίδουν στη Μαντάμ ντε Λαφαγιέτ.
2 «Faculté: les cours en anglais sont une chance et une réalité», Le Monde, 8 Μαΐου 2013.
