Home / Γερμανικά / Goethe Institut / Μεταφραστές εφ’ όλης της ύλης – Ανθή Βηδενμάιερ

Μεταφραστές εφ’ όλης της ύλης – Ανθή Βηδενμάιερ

Δημοσιεύτηκε: 6:33 πμ Απρίλιος 19th, 2013  


translation

«Πάντα όταν διαβάζω κάποιο γερμανόφωνο βιβλίο που μου αρέσει, θέλω να το μεταφράσω, για να μπορούν να το διαβάσουν και οι φίλοι μου. Η μετάφραση εξάλλου αποτελεί μια χειρονομία αγάπης τόσο απέναντι στον συγγραφέα όσο και απέναντι στον αναγνώστη.»

Πώς αρχίσατε να ασχολείστε με τη μετάφραση;

Ανήκω πιθανότατα στους λίγους ενεργούς μεταφραστές της γενιάς μου που είχαν μια ακαδημαϊκή εκπαίδευση σε αυτό το αντικείμενο. Σπούδασα μετάφραση στο Τμήμα Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Γκερμερσχάιμ του Πανεπιστημίου Μάιντς. Μια μάλλον ασυνήθιστη επιλογή σπουδών για τις τότε συνθήκες στην Ελλάδα, παρότι το Γκερμερσχάιμ ήταν ήδη γνωστό για τη Σχολή των Λειτουργιστών του – ανάμεσά τους ο Χανς Φερμέερ με την περίφημη Θεωρία του Σκοπού. Είχα επομένως την τύχη να έχω εξαιρετικούς καθηγητές. Πολύ αργότερα, όταν εκπονούσα τη διδακτορική μου διατριβή για τη μετάφραση της ποίησης και μετά, μέσα από την ακαδημαϊκή μου έρευνα, συνειδητοποίησα τόσο τις στέρεες βάσεις της εκπαίδευσής μου όσο και την επιρροή των δασκάλων μου στην εξέλιξη της Μεταφρασεολογίας.

Πόσο σημαντική είναι για εσάς η ταύτιση με το έργο που μεταφράζετε; Μπορείτε να μεταφράσετε ένα έργο που δεν σας αρέσει;

Ασκώ αυτό το επάγγελμα εδώ και 25 χρόνια σχεδόν και μάλιστα για μεγάλο διάστημα ζούσα από αυτό. Αυτό σημαίνει ότι μετέφρασα συχνά κείμενα που δεν μου άρεσαν απαραίτητα. Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: είναι καλύτερα αν ο μεταφραστής και ο συγγραφέας έχουν μια συγγένεια τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς το ύφος του έργου. Τότε το ταξίδι αυτό, στο οποίο ο μεταφραστής αφενός ακολουθεί τον συγγραφέα και αφετέρου οδηγεί τον αναγνώστη της μετάφρασής του, είναι σίγουρα πολύ πιο εύκολο και πολύ πιο ευχάριστο.

Έχετε αντιμετωπίσει κάποια στιγμή γλωσσικές δυσκολίες στη μετάφραση που σας έχουν φέρει στα όρια της απόγνωσης;

Στην ουσία όλα τα «απαιτητικά» κείμενα με φέρνουν στα όρια της επινοητικότητάς μου. Και φυσικά το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι λέξεις. Είναι για παράδειγμα και οι συντακτικοί κανόνες που επιτρέπουν ένα συγκεκριμένο περιθώριο επιλογών ή όχι. Είναι ο τρόπος που εκφράζονται η μελωδία μιας πρότασης ή η βαρύτητα μιας δήλωσης σε κάθε γλώσσα. Αλλά ακόμη και πολύ απλά πράγματα, όπως οι εκφράσεις της ψυχικής διάθεσης, των συναισθημάτων και πόσω μάλλον οι ίδιες οι ευχές. Από μια καθαρά φιλοσοφική άποψη πιστεύω, λοιπόν, ότι σχεδόν τίποτα δεν μπορεί να μεταφραστεί, γιατί η ίδια μας η γλώσσα διαμορφώνει και το περιεχόμενο των σκέψεων μας. Ωστόσο αυτό ακριβώς κάνω όλη μου τη ζωή, και μάλιστα εδώ και 15 χρόνια μαθαίνω και σε άλλους ανθρώπους να το κάνουν.

Σε ποιο γερμανικό έργο που έχετε μεταφράσει, αισθανθήκατε πιο έντονα την πολιτισμική απόσταση;

Όχι μόνο σε ένα, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά: όταν μια έκφραση περιέχει συνδηλώσεις που στην πραγματικότητα θα απαιτούσαν μισή σελίδα με σημειώσεις του μεταφραστή, για να μπορέσει να γίνει αντιληπτό το εύρος των συνειρμών που ενδεχομένως προκαλούν στον αναγνώστη του πρωτοτύπου. Αλλά έτσι είναι αυτή η τέχνη των συμβιβασμών – πάντα κάτι χάνεται, το κέρδος όμως παραμένει τεράστιο. Και οι καλοί μεταφραστές έχουν το χάρισμα να μπορούν να μεταφέρουν το μέγιστο ενός κειμένου από μια γλώσσα σε μια άλλη.

Τι ρόλο παίζει για τη δουλειά σας η επαφή με τον συγγραφέα;

Αναλόγως. Η σχέση συγγραφέα και μεταφραστή είναι κάτι πολύ πολύπλοκο. Ας μην ξεχνούμε ότι ο μεταφραστής είναι ο κατ΄ εξοχήν αναγνώστης, κάτι που επίσης σημαίνει ότι μπορεί να ανακαλύψει τις αδυναμίες ενός έργου. Εξάλλου, είναι όντως προβληματικό να απαιτείται η τυφλή εμπιστοσύνη ενός συγγραφέα στο μεταφραστή του. Αυτό που θεωρώ πραγματικά σημαντικό είναι ο έπαινος του συγγραφέα όταν γνωρίζει τη γλώσσα-στόχο.

Ποιο είδος γερμανικής λογοτεχνίας έχει πιθανότητες επιτυχίας στην ελληνική αγορά;

Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή θα είχαν επιτυχία λογοτεχνικά έργα που εμπλέκουν τρέχοντα πολιτικά και κοινωνικά θέματα, π.χ. τις επιπτώσεις της γερμανικής επανένωσης ή τις αλλαγές στην Ευρώπη.

Υπάρχει κάποιο γερμανικό βιβλίο που θα θέλατε να μεταφράσετε;

Πάντα όταν διαβάζω κάποιο γερμανόφωνο βιβλίο που μου αρέσει, θέλω να το μεταφράσω, για να μπορούν να το διαβάσουν και οι φίλοι μου. Η μετάφραση εξάλλου αποτελεί μια χειρονομία αγάπης τόσο απέναντι στον συγγραφέα όσο και απέναντι στον αναγνώστη. Τώρα πάντως ετοιμάζω ένα πρότζεκτ με τους φοιτητές μου: θα μεταφράσουμε το σενάριο του Πέτερ Χάντκε για την ταινία «Τα φτερά του έρωτα» και θα υποτιτλίσουμε εκ νέου την ταινία. Έτσι συνδυάζουμε τη λογοτεχνική μετάφραση με τον υποτιτλισμό που ήδη αποτελεί παράδοση στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2007 ιδρύθηκε η κινηματογραφική μας λέσχη, το KinoKlub, στο πλαίσιο της οποίας υποτιτλίζουμε γερμανόφωνος ταινίες, άγνωστες στην Ελλάδα, και τις προβάλλουμε για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες μας.

Ποιο ελληνικό βιβλίο θα προτείνατε σε ένα γερμανό εκδότη και γιατί;

Και πάλι επηρεασμένη από την τρέχουσα κατάσταση, θα πρότεινα τη «Μαύρη Βίβλο της Χρυσής Αυγής» του Δημήτρη Ψαρρά. Πρόκειται για ένα βιβλίο που παρουσιάζει πολύ αναλυτικά και συστηματικά την άνοδο των Νεοναζί στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Είμαι σίγουρη ότι στη Γερμανία θα βρει ένα πολύ ευαισθητοποιημένο κοινό.

10860269-STANDARD

Η Ανθή Βηδενμάιερ γεννήθηκε το 1963 στη Θεσσαλονίκη, αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης, σπούδασε Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία στο Γκερμερσχάιμ (Πανεπιστήμιο Μάιντς), εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα τη μετάφραση της ποίησης βάσει των έργων του Έριχ Φριντ. Εργάστηκε ως ελεύθερη επαγγελματίας μεταφράστρια και διερμηνέας, δίδαξε μετάφραση στο Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης και στο ΕΚΕΜΕΛ και είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διατέλεσε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταφραστών από το 2000 ως το 2004. Δημοσιεύει άρθρα για θέματα μετάφρασης, διερμηνείας και υποτιτλισμού. Το 2011 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Το παζλ της μετάφρασης» από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ.
Μεταφράσεις Frank Deppe, Η Νέα Διεθνής Τάξη, Αθήνα: Νέα Σύνορα- Λιβάνης (1995) Dieter Prokop, Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η Επίδρασή τους στις Μάζες, Αθήνα: Νέα Σύνορα – Λιβάνης (1996) Erich Schmidt-Eenboom, Πολεμιστής στη Σκιά, Αθήνα: Νέα Σύνορα – Λιβάνης (1996) Μέγα Γερμανοελληνικό / Ελληνογερμανικό Λεξικό, Εκδόσεις Εrnst Klett Sprachen GmbH, Redaktion PONS Wörterbücher, αναθεώρηση του γερμανοελληνικού τμήματος (2008).

Ερωτήσεις: Σύνταξη ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων  Goethe-Institut Griechenland
Copyright: Goethe-Institut Griechenland Απρίλιος 2013

 

Σχολιάστε το άρθρο

Το email σας δεν θα δημοσιευθεί Required fields are marked *

*

Δημοφιλή άρθρα



Sorry. No data so far.

x

ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΤΕ ?

Πιθανή η επιβολή ενός lockdown τύπου του περασμένου Μαρτίου

Την απόφασή του να προτείνει στην Επιτροπή εμπειρογνωμόνων να συζητήσει, ακόμα και ...