Πολλοί το αγνοούν, κάποιοι το έχουν χαρακτηρίσει συντροφιά, άλλοι το έχουν πάει λίγο πιο βαθιά και το είπανε και … φίλο. Ο λόγος, για το βιβλίο.
Μια πρόσφατη συνέντευξη μιας συγγραφέως, μου κίνησε την περιέργεια.
Στην Ελλάδα, χώρα οικονομικής ύφεσης, υπάρχουνε ακόμη πολλά άτομα που στηρίζουν αυτή τους την ανάγκη; Οι πωλήσεις κυμαίνονται σε ικανοποιητικά επίπεδα ή ξεπέφτουν μαζί με τον ξεπεσμό του συστήματος; Η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση και ισχύει και εδώ, μάλλον ότι ισχύει και στους περισσοτέρους κλάδους της ελληνικής κοινωνίας.
Αρχικά, αξίζει διευκρίνησης το γεγονός ότι, η πώληση των βιβλίων επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από παράγοντες όπως το μορφωτικό επίπεδο, ο περιορισμός του ελεύθερου χρόνου, η ταχύτητα των τεχνολογικών εξελίξεων, διάφοροι γλωσσικοί παράγοντες, η διάδοση ανταγωνιστικών (για το βιβλίο) μέσων και φυσικά οι τιμή. Εμείς εδώ θα εστιάσουμε περισσότερο στα δύο τελευταία, γιατί αν προσπαθούσαμε να επεκταθούμε σε κάθε ένα από τους παραπάνω παράγοντες, φοβάμαι ότι μάλλον βιβλίο θα γράφαμε, παρά άρθρο. Συνεχίζοντας δίνοντας απάντηση στο ερώτημα μας, θα πούμε ότι η πώληση των βιβλίων ναι μεν παρουσιάζει μια μεγάλη πτώση, αλλά από την άλλη όχι και τόσο μεγάλη που να διογκώσει το πρόβλημα πάρα πολύ.
Τη τελευταία περίπου δεκαετία 1998 – 2008, υπήρξε έντονη αύξηση των πωλήσεων, πράγμα που αλυσιδωτά οδήγησε στο «ξεφύτρωμα» πολλών βιβλιοπωλείων και εκδοτικών οίκων. Υπερβολή; Πιθανότατα, μιας και πλέον έχουνε βάλει «λουκέτο» τα περισσότερα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι την τελευταία τριετία, οι πωλήσεις έχουνε πέσει κατά περίπου 20%. Αυτό οδήγησε και στη μείωση των τιμών του βιβλίου (που είχανε φτάσει σε ακραία ύψη), κάνοντας τα προσιτά στους αναγνώστες. Ευτυχώς βέβαια, γιατί η «κίνηση» τους έτσι, διατηρείται ακόμη σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο.
Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε απλοϊκά τα παραπάνω, διαπιστώνουμε πως η τακτική που γίνεται σε όλους τους ελεύθερους κλάδους του τύπου «ανεβάζω τιμές, κατεβάζω τιμές, όποτε με συμφέρει και μου κάνει κέφι», το μόνο που αποφέρει είναι γρήγορα κέρδη τα οποία οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια προς την κρίση. Ενώ, αν για παράδειγμα η τιμή ήταν σταθερή (ούτε πολύ υψηλή, ούτε πολύ χαμηλή), θα υπήρχε μία, κάποια, ισορροπία. Οι εκδοτικοί οίκοι θα ήταν όσοι χρειαζόταν, χωρίς να χρειάζεται να κλείσουν πολλοί, όπως και τα βιβλιοπωλεία. Το ότι αυτό αποτελεί μια συνήθης αλληλουχία του αγοραστικού κόσμου, δε σημαίνει ότι είναι και αλάνθαστη.
Έπειτα, επεκτεινόμενοι και στον τελευταίο παράγοντα, ήταν και είναι τερατώδη η αύξηση των e-book. Η έκδοση δηλαδή βιβλίων σε ψηφιακή μορφή, που εκδίδονται και διαβάζονται από υπολογιστές ή άλλες ψηφιακές συσκευές. Σήμερα, πολλά, κάθε λογής, βιβλία τυπώνονται με τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά ταυτόχρονα κυκλοφορούν και σε μορφή e-book. Το φαινόμενο αυτό στην Αμερική, παρουσίασε αύξηση κατά 160%! Και επειδή, ως γνωστόν, όποια μόδα ξεκινάει από εκεί με γοργούς ρυθμούς φτάνει και στον τόπο μας, ανάλογη μεγάλη αύξηση τωνe-book συνέβη και στην Ελλάδα. Δε θα λέγαμε ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητα κακό, αφού βοηθάει να διατηρείται η φλόγα του βιβλίου άσβεστη, σε δύσκολες εποχές. Ίσως μόνο για κάποιους πολύ παραδοσιακούς τύπους, αυτό είναι μια αρνητική εξέλιξη στο χώρο των βιβλίων. Κάτι απόλυτα κατανοητό.
Επανερχόμενοι τώρα στην απάντηση της 1ης παραγράφου ότι «η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση», το δικαιολογώ λέγοντας ότι, ναι μεν η πτώση στην πώληση βιβλίων είναι ραγδαία αλλά εξίσου ραγδαία είναι και η αύξηση των e-books. Άρα κατά κάποιον τρόπο εξισορροπούνται. Παίρνοντας φυσικά ως δεδομένο ότι στο μέλλον όλα τα βιβλία θα εκδίδονται και σε ψηφιακή μορφή, και όχι μόνο το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών. Που καταλήγουμε; Ας συνεχίσουμε να διαβάζουμε είτε πρόκειται για χαρτί, είτε πρόκειται για οθόνη. Το παν είναι να απορροφούμε το περιεχόμενο.
Του Αχιλλέα Τζορμακλιώτη
