Cyber-bullying: Τι είναι και πώς το αντιμετωπίζουμε;
Ένα φαινόμενο των τελευταίων ετών το Cyber-bullying, έχει αρχίσει και παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις και στη χώρα μας αφού τα περισσότερα πλέον παιδιά στην εφηβεία έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και διατηρούν προφίλ σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Εξίσου ανησυχητικό και το bullying μέσω κινητών τηλεφώνων, αφού τα περισσότερα πλέον έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες πλοήγησης στο ίντερνετ. Πρόσφατη, μάλιστα έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου έδειξε ότι τρεις στους δέκα εκπαιδευτικούς (ποσοστό 32%) στην Ελλάδα έχουν έρθει αντιμέτωποι στο σχολείο, με κάποιο ζήτημα ψηφιακής παρενόχλησης, ψηφιακού εκφοβισμού ή συκοφαντικής δυσφήμισης μαθητών από άλλους μαθητές μέσω κινητού τηλεφώνου, Facebook ή άλλης διαδραστικής πλατφόρμας. Πώς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε;
Η καλύτερη αντιμετώπιση βέβαια, όπως λένε και οι γιατροί για θέματα υγείας, είναι η πρόληψη.
Ας το πάρουμε όμως από την αρχή εξηγώντας τι είναι το cyber-bullying. Πρόκειται για τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου. Πιο συνηθισμένο είναι το cyber-bullying μέσω της δημοφιλέστατης σελίδας του Facebook χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρατηρείται και μέσω άλλων ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι πολλοί είναι σήμερα οι έφηβοι που έχουν πέσει θύματα αυτού του φαινομένου, ειδικά μέσα από τις λεγόμενες ομάδες μίσους που δημιουργούνται στο Facebook, άλλοι έχουν δει φωτογραφίες από προσωπικές τους στιγμές να εκτίθενται σε δημόσια θέα ενώ κάποιοι έχουν δεχθεί μέχρι και απειλές για τη σωματική τους ακεραιότητα.
Το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου, που σε πολύ μεγάλο ποσοστό ασχολούνται με το διαδίκτυο και πολύ λιγότερο σε μαθητές δημοτικού.
Αυτό που παλιά γινόταν στο σχολείο με απομόνωση ενός παιδιού και περιπαιγμού του ή τραμπουκισμού του από συμμαθητές του ή μεγαλύτερα παιδιά πλέον έχει περάσει στο διαδίκτυο. “Δεν μπορούμε να πούμε ότι σήμερα έχει πάρει μεγαλύτερη έκταση, το σίγουρο είναι ότι έχει αλλάξει μορφή”, λέει η κ. Μαρία Δάρρα, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Παίδων.
Τι πρέπει να κάνει ένας έφηβος όταν πέσει θύμα του cyber bullying;
Όπως εξηγεί η κ. Δάρρα, ένας έφηβος που θα δεχθεί τέτοιο εκφοβισμό είναι σημαντικό να θέσει τα όρια του και να μην απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, εξαπολύνοντας απειλές ή βρίζοντας. Πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρει το περιστατικό σε ένα ενήλικα, είτε πρόκειται για γονείς είτε κάποιο εκπαιδευτικό ή άλλο κοντινό και έμπιστο άτομο και φυσικά να το καταγγείλει, ακόμα και μόνος του. Μπορεί να απευθυνθεί στη γραμμή Safeline 2811 391615 ή απευθείας στη Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, όταν δέχεται σοβαρές απειλές, αν και οι δύο φορείς συνεργάζονται άμεσα.
Πώς πρέπει να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά γονείς αλλά και εκπαιδευτικοί;
Πολύ σημαντικό, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος κ. Δάρρα η οποία παρέχει συμβουλευτική και υποστήριξη στη Γραμμή Βοηθείας υποΣΤΗΡΙΖΩ του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (saferinternet.gr), είναι η σωστή ενημέρωση. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι γύρω από το διαδίκτυο και τους κινδύνους που αυτό ελλοχεύει για ένα έφηβο/παιδί ούτως ώστε να μπορούν αρχικά να το συμβουλεύσουν το τί πρέπει να προσέχει και να αποφεύγει.
Στο σπίτι είναι καλό ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο ώστε αφενός οι γονείς να έχουν πιο άμεση εικόνα του τι κάνει το παιδί και φυσικά να το ελέγχουν όταν βρίσκεται στο διαδίκτυο, και αφετέρου για να έχουν και τα παιδιά την έγνοια ότι κάποιος τους παρατηρεί άρα να μην μπαίνουν ανεξέλεγκτα σε διάφορες, πιθανώς ακόμα και επικίνδυνες, ιστοσελίδες.
Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά ότι δεν δεν είναι σωστό να κάνουμε φίλους τους πάντες σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ότι σε κάθε περίπτωση δεν αποκαλύπτουμε τους κωδικούς μας, και ότι δεν πρέπει να δημοσιοποιούμε προσωπικά δεδομένα. Ο έλεγχος και η εποπτεία κατόπιν της σωστής ενημέρωσης είναι πάντα απαραίτητος.
Σε περίπτωση, που ένας γονιός αντιληφθεί ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα cyber bullying πρέπει να το καθησυχάσει και στη συνέχεια φυσικά να καταγγείλει το περιστατικό. Ο γονιός θα πρέπει να δείξει στο παιδί ότι είναι στο πλευρό του και πως θα είναι ασφαλής αλλά και να το αποτρέψει από τυχόν εκδικητική συμπεριφορά.
Οι αριθμοί λένε…
Δραματική αύξηση των καταγγελιών στη Safeline παρατηρήθηκε το 2010 σε σχέση με το 2009, καθώς οι καταγγελίες αυξήθηκαν κατά 136.44% και ανήλθαν σε 4204.
Από αυτές το 25% αφορούσε σε ρατσισμό ή ξενοφοβία, το 21% σε παραβίαση προσωπικών δεδομένων και υποκλοπή ταυτότητας, το 14% σε οικονομικές απάτες μέσω διαδικτυακών αγορών, το 10% σε εξύβριση ή συκοφαντική δυσφήμηση, το 6% σε παιδική πορνογραφία και μικρότερο ποσοστό σε εγκλήματα όπως αποπλάνηση ανηλίκων (grooming), phishing, ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying), παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών και απειλή.
Μέγαλη άνοδος παρατηρήθηκε στις αναφορές για τα Συστήματα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Networks) καθώς έφτασε το 44% και αφορούσε κυρίως την υποκλοπή ταυτότητας, ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying), αποπλάνηση ανηλίκων (grooming), ρατσισμό και υποκλοπή κωδικών πρόσβασης.
ΔΕΙΤΕ ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ
……………………………………………………………………
Το φαινόμενο του εκφοβισμού στα σχολεία (bullying)
Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα μαθαίνουμε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για σοβαρά περιστατικά βίας στα σχολεία. Πρόκειται για ακραία περιστατικά που είτε έχουν ως αποτέλεσμα το θάνατο μαθητών ή και καθηγητών/δασκάλων ή την αυτοκτονία από την πλευρά του θύματος. Τα παραπάνω περιστατικά σοκάρουν την κοινή γνώμη καθώς οι «πρωταγωνιστές» τους είναι παιδιά ή έφηβοι.
Το φαινόμενο του εκφοβισμού στα σχολεία, ωστόσο, πέρα από αυτή την ακραία μορφή, έχει και μία άλλη, εξίσου σημαντική, η οποία, ακριβώς επειδή δεν έχει τόσο ακραίες συνέπειες συχνά αγνοείται και από το σχολείο και από τους γονείς. Η αλήθεια, όμως, είναι, όπως έχουν δείξει οι έρευνες, ότι οι μορφές βίας έχουν πολύ σημαντικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες τόσο για τον δράστη όσο και για τα θύματα Συχνά, όμως, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, αντιμετωπίζοντας αυτές τις συμπεριφορές ως ένα αναπτυξιακό φαινόμενο, παραγνωρίζουν την σημαντικότητά τους και δεν συμβάλλουν με αποφασιστικό και αποτελεσματικό τρόπο στην αντιμετώπισή τους.
Τέτοιου είδους φαινόμενα αποτελούν αναπτυξιακό χαρακτηριστικό των παιδιών και των εφήβων; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι πώς όχι. Κατά την διάρκεια της ανάπτυξης, η επιθετική συμπεριφορά συχνά λειτουργεί ως ένας τρόπος διεκδίκησης και ισχυροποίησης της ατομικότητας, ωστόσο το παιδί χρειάζεται να μάθει και να αναπτύξει πιο λειτουργικούς και κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους ανάπτυξης και διασφάλισης της ατομικότητάς του. Το φαινόμενο του εκφοβισμού, επομένως, όχι μόνο δεν αποτελεί αναπτυξιακή διαδικασία αλλά απαρτίζει έναν ανασταλτικό παράγοντα τόσο σε επίπεδο σχολείου, καθώς παρεμβαίνει άμεσα στην ομαλή του λειτουργία, όσο και σε ατομικό επίπεδο, καθώς έρευνες έχουν συνδέσει το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού με πολλές ψυχολογικές διαταραχές. Επίσης, όπως αναφέρει και ο Olweus, ο οποίος πρώτος διερεύνησε το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού ήδη από την δεκαετία του 1970, ο σχολικός εκφοβισμός καταπατά τα δημοκρατικά δικαιώματα κάθε μαθητή, καθώς κάθε μαθητής έχει το δικαίωμα να νιώθει και να είναι ασφαλής στο σχολείο.
Ας δούμε, όμως, τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός. Ο ορισμός που έχει γίνει ευρέως αποδεκτός περιγράφει το φαινόμενο ως εξής: ένας μαθητής ή μαθήτρια εκφοβίζεται όταν εκτίθεται επανειλημμένα και κατά τη διάρκεια κάποιου χρονικού διαστήματος στις αρνητικές πράξεις ένος ή περισσότερων μαθητών και δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του (Olweus, 1993). Ως φαινομένο σχολικού εκφοβισμού, πλέον, χαρακτηρίζονται και μεμονωμένες πράξεις βίας, καθώς θέτουν σε κίνδυνο τόσο την ασφάλεια των μαθητών και την ομαλή λειτουργία του σχολείου, όσο και την συναισθηματική κατάσταση του θύματος.
Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές.Οι αρχικές έρευνες που αφορούσαν τη μελέτη του σχολικού εκφοβισμού είχαν στρέψει το ενδιαφέρον τους στην έκδηλη επιθετικότητα η οποία μελετήθηκε κυρίως στα αγόρια. Σταδιακά, οι ερευνητές έστρεψαν το ενδιαφέρον τους και σε πιο έμμεσες μορφές επιθετικότητας, και εκτός από τα αγόρια άρχισαν να μελετώνται και τα κορίτσια. Έτσι, φάνηκε από τις έρευνες ότι οι έμμεσες μορφές επιθετικότητας, όπως ο αποκλεισμός από την ομάδα, η διάδοση ψευδών φημών κ.α είναι περισσότερο χαρακτηριστικές των κοριτσιών αλλά και των εφήβων. Σήμερα μία διαδεδομένη μορφή εκφοβισμού είναι ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου (cyberbullying). Η τελευταία αυτή μορφή εκφοβισμού αποτελεί μεγάλη απειλή για τους μαθητές, καθώς πλέον ένας μαθητής φοβάται ότι αν υποστεί εκφοβισμό ή οποιαδήποτε πράξη ευτελισμού, αυτό το γεγονός μπορεί να δημοσιοποιηθεί και να έχουν πρόσβαση σε αυτό πλήθος ανθρώπων.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού είναι σοβαρές τόσο από την πλευρά του θύματος όσο και από την πλευρά του δράστη. Όσον αφορά τα θύματα, αντιμετωπίζουν μία σειρά από ψυχολογικές δυσκολίες όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα μοναξιάς, ψυχοσωματικά συμπτώματα, αυτοκτονικό ιδεασμό, κατάθλιψη, προβλήματα υγείας κ.α. Επιπλέον, φαίνεται ότι αυτές οι δυσκολίες παραμένουν στον χρόνο τόσο κατά την διάρκεια της σχολικής φοίτησης όσο και στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής και οδηγούν σε σοβαρές δυσκολίες προσαρμογής. Επιπρόσθετα, ο σχολικός εκφοβισμός έχει συνδεθεί και με αυξημένο αριθμό απουσιών, πρόωρο τερματισμό της φοίτησης, σχολική άρνηση, χαμηλή επίδοση. Από την πλευρά των δραστών, φαίνεται από έρευνες ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, δεν αντλούν ικανοποίηση από την ζωής τους και κάνουν κατάχρηση αλκοόλ.
Τα παραπάνω καθιστούν άμεση και επιτακτική την ανάγκη για αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων. Η ανάγκη αυτή καθίσταται ακόμα περισσότερο επιτακτική αν αναλογιστούμε ότι οι συναισθηματικές δυσκολίες που προαναφέραμε δεν γίνονται πάντα εμφανείς και πολύ συχνά τα θύματα δεν αποκαλύπτουν τον εκφοβισμό επειδή φοβούνται αντίποινα. Η βούληση και η προσέγγιση που θα είχαν ως στόχο όχι μόνο τους δράστες και τα θύματα άλλα συνολικά την μη αποδοχή φαινομένων βίας στο χώρο του σχολείου θα συνέβαλε σημαντική στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Από την Αθανασία Μαυροειδή
……………………………………………………………………………….
kidsweb.gr
