ΔΟΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ.
Χρυσούλα Γαλάνη
Δρ. Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας
* Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευτεί στο 129ο τεύχος του περιοδικού «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»
Ο Ηρόδοτος είναι ταυτόχρονα ο πατέρας της ιστορίας και της γεωγραφίας
αυτές οι δύο επιστήμες είναι στενά συνδεδεμένες από την αρχή
Jacques Scheibling
• Εξέταση της συγχρονικής διάστασης μέσα από μελέτη των Προγραμμάτων Σπουδών.
• Προβληματική σύγχρονων γάλλων πανεπιστημιακών, ιστορικών και γεωγράφων για τη συνέχιση αυτής της σύζευξης.
Ένα διάσημο ζευγάρι 1
Αν θα θέλαμε να εντοπίσουμε τα πρωτότυπα χαρακτηριστικά της διδασκαλίας της ιστορίας στη Γαλλία θα διακρίναμε τέσσερα μεγάλα χαρακτηριστικά στοιχεία :
• Η ιστορία και η γεωγραφία σχηματίζουν ένα μοναδικό ζευγάρι, που
διαφοροποιεί το εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη .
• Τα δύο αυτά μαθήματα διδάσκονται υποχρεωτικά καθόλη τη διάρκεια της σχολικής φοίτησης.
• Η διδασκαλία της ιστορίας και της γεωγραφίας συνδέεται με την αγωγή του πολίτη.
• Ο σκοπός και οι στόχοι της διδασκαλίας έχουν εξελιχθεί, προσαρμοζόμενοι στην σημερινή κοινωνία και στο « περικείμενο» της εποχής.
Στις περισσότερες ξένες χώρες η γεωγραφία δεν είναι συνδεδεμένη με τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες, αλλά με τις επιστήμες της φύσης και γειτονεύει με την γεωλογία ,την οικολογία και την βιολογία.5
Παράλληλα την περίοδο αυτή ορισμένοι γεωγράφοι αφιερώνονται εξίσου στην εκπόνηση ενός λόγου πιο επιστημονικού. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Vidal de la Blache, (1845-1918), ο οποίος διακατέχεται από τη βούληση να ανορθώσει τη γεωγραφία στο ύψος των άλλων επιστημών. Για να το επιτύχει την προικοδοτεί με μια ειδική προσέγγιση, προσδίδει μια μεγάλη σημασία στο «έδαφος » (terrain) . Κατ’ αυτόν, πρέπει να αναλύσεις το τοπίο, για να καταλάβεις τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Στην παρατήρηση των σχημάτων προστίθεται η έρευνα στους ανθρώπους που συναντά. Είναι η ολιστική μελέτη ενός συστήματος μέσα στο οποίο υπάρχουν συνεχείς διαδράσεις: του τρόπου ζωής και του γεωγραφικού χώρου. Ο Vidal de la Blache υποστήριξε την καθοριστική συμμετοχή του ανθρώπου στη μορφοποίηση του γεωγραφικού περιβάλλοντος. Είναι ο ορισμός και η πρακτική της ανθρωπογεωγραφίας, που επηρέασε καταλυτικά την ιστορική σκέψη στη Γαλλία. Σημάδεψε το έργο της σχολής των Annales και ιδιαίτερα ενός εκ των ιδρυτών του περιοδικού, του Lucien Fèbvre, στο έργο του Η γη και η ανθρώπινη εξέλιξη, 21που δημοσιεύτηκε το 1922. Ο Fèbvre, υποστήριξε το στενό σύνδεσμο ιστορίας και γεωγραφίας, καθορίζοντας τις τύχες και της ιστορικής αλλά και της γεωγραφικής εκπαίδευσης στα γαλλικά σχολεία.22 Ο σύνδεσμος ιστορίας και γεωγραφίας γίνεται στη συνέχεια ισχυρότερος μέσα από το έργο του Braudel κυρίως στα τελευταία του έργα, όπως στο «η ταυτότητα της Γαλλίας».23 Στο πανεπιστημιακό επίπεδο, υπήρξαν γενιές ιστορικών που ήταν γεωγράφοι όπως ο March Bloch ή ο Georges Duby.
Τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα δεν ήταν τα πιο ευχάριστα. Στη Δευτεροβάθμια, το πρόγραμμα του 1977-1978, δεν διέκρινε, εκτός από την troisième (τετάρτη Γυμνασίου) την ιστορία από τη γεωγραφία, την πολιτική αγωγή και την εισαγωγή στην οικονομία. Μετά την κρίση έρχεται ο καιρός των αναφορών, των συνεδρίων και των επιτροπών, 31 (Αναφορά Girault 1983, Συνέδριο του Montpelier 1984, Επιτροπή Le Goff 1983-1984, και τέλος αναφορά Joutard το 1989).
Η αναφορά Girault , υπογραμμίζει ιδιαίτερα « το ρόλο της διδασκαλίας της ιστορίας στη διαφύλαξη της συλλογικής μνήμης » και επιβεβαιώνει τους πολιτισμικούς σκοπούς καθώς και αυτούς της πολιτικής διαπαιδαγώγησης. Σε αυτό το πλαίσιο, τα προγράμματα ιστορίας που εκδόθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ‘80, κατά την υπουργεία Chevènement κάνουν στροφή προς τους εθνικούς σκοπούς.32 Το πρόγραμμα του 1985, αποκαθιστά την ειδικότητα του κάθε μαθήματος , όμως δεν εμποδίζει την σύγκλιση με άλλα σχολικά μαθήματα, όπως π.χ πρώτιστα της ιστορίας με τη γεωγραφία.33
Η αρχιτεκτονική των προγραμμάτων ιστορίας και γεωγραφίας στο γαλλικό Κολλέγιο είναι αρκετά απλή. Ακολουθεί μία κλασική κατανομή :
Στην ιστορία :
Η αρχαιότητα στην έκτη Κολλεγίου (1η ελλ. Γυμνασίου)
Ο Μεσαίωνας στην πέμπτη » (2η » » )
Η νεότερη εποχή έως και το δέκατο ένατο αιώνα, στη 4η Κολ/γίου (3η ελλ. Γυμ/σιου
Ο εικοστός αιώνας στη 3η » (4η, αν υπήρχε, ελλ. Γυμ/σίου)
Η Ευρώπη και η Γαλλία στη 3η Κολλεγίου.
Υπήρξαν κάποια στιγμή ισχυρές πιέσεις για να διδαχθούν μαζί η ιστορία της αρχαίας Aιγύπτου με τη σύγχρονη γεωγραφία της. Αυτό όμως δεν πραγματοποιήθηκε γιατί ήταν απλοϊκό και επικίνδυνο. Η σύγκλιση όμως ανάμεσα στη σύγχρονη ιστορία και τη γεωγραφία είναι προφανής.36
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο Γυμνάσιο (Collège)37, ο καθηγητής ιστορίας – γεωγραφίας διδάσκει και το μάθημα της πολιτικής αγωγής. Στο Λύκειο (Lycée ), το μάθημα αυτό διδάσκεται από εκπαιδευτικούς πολλών ειδικοτήτων .
Η ιδιομορφία του μαθήματος αυτού, ιστορίας και γεωγραφίας, είναι να είναι μια προπαίδευση σε πολυάριθμες κοινωνικές επιστήμες και όχι μόνο στους πανεπιστημιακούς κλάδους γεωγραφίας και ιστορίας.
Ένας νέος δεσμός ανάμεσα σε ιστορία και γεωγραφία υπάρχει σήμερα, που κάνει το μάθημα ιστορίας – γεωγραφίας, αυτό που μεταδίδει τις ζωντανές μνήμες και διδάσκει τα εργαλεία που επιτρέπουν την κατανόηση όλων των κοινωνιών. Το διακύβευμα είναι να σχηματιστούν ελεύθεροι πολίτες, ικανοί να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας.. Υποχρεωτική διδασκαλία των μαθημάτων από το Δημοτικό έως το Λύκειο
Στις τάξεις όμως οι επιθεωρητές διαπιστώνουν μία κατανομή των ωραρίων στην καλύτερη των περιπτώσεων 2/3: 1/3 εις βάρος της γεωγραφίας
Πάντα συνδεδεμένες, η ιστορία και η γεωγραφία είναι παρούσες σε όλα τα επίπεδα του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Στον κύκλο 3 38 του Δημοτικού, κατέχουν μια σημαντική θέση. Στο πεδίο της γαλλικής γλώσσας και της λογοτεχνικής και ανθρωπιστικής παιδείας, τρεις έως τρεις και μισή ώρες κάθε βδομάδα, είναι διδασκαλία ιστορίας και γεωγραφίας. Το ωράριο είναι μειωμένο στο Γυμνάσιο, δύο ώρες συνολικά : μία ώρα για κάθε μάθημα. Στο λύκειο το ωράριο είναι διαφορετικό ανάλογα με την κατεύθυνση : στη Β’ και στη Γ’ λυκείου τέσσερις ώρες στη λογοτεχνική, οικονομική και κοινωνική κατεύθυνση στο σύνολο, ενώ δύο ώρες και μισή στη θετική και τεχνολογική, και για το επαγγελματικό απολυτήριο.
Σκοπός και στόχοι της διδασκαλίας της ιστορίας και της γεωγραφίας σήμερα:
Οι δύο αυτές διδασκαλίες προετοιμάζουν τους μαθητές να ζήσουν και να ενταχθούν στην κοινωνία και να ακολουθήσουν σπουδές σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Αυτή η συνεισφορά βασίζεται στους πολιτισμικούς, διανοητικούς στόχους καθώς και σε αυτούς που αφορούν στην ιδιότητα του πολίτη, και οι οποίοι είναι απόρροια των δύο αυτών διδασκαλιών. Αυτοί είναι :
• Να τους παρέχουν θεμελιώδη διανοητικά εργαλεία για να αναλύσουν και να καταλάβουν τα ίχνη και τους τρόπους της ανθρώπινης δράσης, να σχηματίσουν κρίσεις τις οποίες να μπορούν να εκφράζουν προφορικά και γραπτά. Να συνεισφέρουν στο να τους μάθουν να εξασκούν το κριτικό τους πνεύμα και την ελευθερία σκέψης. Oι μαθητές πρέπει να κατανοούν τα σημαντικά σημεία παρά να συσσωρεύουν γνώσεις. Μέσα σε αυτή τη θεώρηση της ανάπτυξης του κριτικού πνεύματος είναι και η θέση που αποδίδεται στο έγγραφο-πηγή (document), χωρίς να παραμελείται η θέση της αφήγησης.
• Να τους παρέχουν επίσης τα μέσα για μία ατομική ολοκλήρωση ως προσωπικότητες και να τους προετοιμάζουν να συμπεριφερθούν ως πολίτες.39
Ένα σχολικό μάθημα με παρελθόν, αλλά και μέλλον;
Στη λειτουργία της επίδειξης των αλλαγών του σύγχρονου κόσμου, η ιστορία διαθέτει σταθερά ερείσματα στην γεωγραφία για να παρουσιάσει την εξέλιξη των χρήσεων, των διευθετήσεων και τον τρόπο απόκτησης των εδαφών. Η διατήρηση της σύζευξης αυτών των δύο σχολικών μαθημάτων δικαιολογείται εν τέλει στο μέτρο όπου η εκμάθηση της γεωγραφίας αναλαμβάνεται από τους ιστορικούς, οι οποίοι είναι, κατά πλειοψηφία, πεπεισμένοι συντελεστές αυτού του μαθήματος, αντίθετα ίσως από τους κοινωνιολόγους ή τους οικονομολόγους.41
Υπάρχει κατά συνέπεια ο κίνδυνος ότι μία διάλυση αυτών των μαθημάτων σε ένα σύνολο που θα ονομάζεται «κοινωνικές επιστήμες » θα έχει ως αποτέλεσμα την εξάλειψη αυτής της μάθησης, εξάλειψη που δεν μπορεί να είναι παρά επιζήμια.
Κατά τη σύγχρονη εξέλιξη τους, τα δύο μαθήματα έχουν επικυρώσει τις ιδιαιτερότητές τους, ιδιαίτερα όσον αφορά τις προβληματικές και τις μεθόδους. Η διατήρηση των δεσμών ανάμεσα στην ιστορία και τη γεωγραφία θεωρείται παρόλα αυτά αναγκαία και ευκταία από την γαλλική εκπαίδευση και κοινωνία.
O Xavier Darcos47 είπε, στον εναρκτήριο λόγο του στο συνέδριο του Παρισιού το 2002: « [ . ..] σε έναν κόσμο με μεταβλητά σύνορα, το μέλλον ανήκει περισσότερο από ποτέ σε αυτούς που έχουν τη μνήμη του χρόνου και τη γνώση του τόπου, το μέλλον ανήκει στους ιστορικούς και γεωγράφους. Αρμόζει [ . ..] σε σας, τους καθηγητές, να δώσετε τα κλειδιά στους μαθητές
σας ».
Βιβλιογραφία
• G. Bourdé, H. Martin, Les Écoles historiques, Seuil, 1983.
• Bulletin administratif du ministère de l’instruction publique (BAMIP), no 265, 1871
• CITRON, Suzanne, Chronique d’ une impossible réforme, Espace Temps, no 66-67,1998.
• Clés pour l’enseignement de l’histoire (Lycée), Scérén, CRDP DE L’ACADEMIE DE
VERSAILLES, Programmes 2002
• Garcia,P., Leduc.J., L’enseignement de l’histoire en France de l’Ancien Régime à nos jours,
Armand Colin, Paris 2004
• Historiens et Géographes, no 262.
• Joutard, Philippe, Une passion française:l’histoire, στο André Bruguière et Jacques Revel,
Histoire de la France, Choix culturels et mémoire, Paris, Seuil.1993.
• Levasseur,E., L’Etude et l’enseignement de la géographie, 1872.
• Nora, Pierre, Lieux de mémoire, Paris, Gallimard, 1984.
• Pasquier J.B. Étude et enseignement de la géographie en France, Revue pédagogique,
Delagrave, Paris, 1884
• Prost, Antoine, L’enseignement en France, 1800-1967, Paris, Armand Colin, 1968.
• Programmes et instructions, Collèges, CNDP, 1985,2008.
• Πρακτικά του Συνεδρίου « Η εκμάθηση της ιστορίας και της γεωγραφίας στο σχολείο »,
Γενική Διεύθυνση σχολικής διδασκαλίας, Παρίσι 12-14 Δεκεμβρίου 2002, Υπουργείο
Εθνικής Παιδείας., (Αctes de la DESCO Sceren – CNDP, 2003).
• Scheibling, Qu’est-ce que la géographie? Hachette, 1994.
Σημειώσεις
1. Clés pour l’enseignement de l’histoire (Lycée), Scérén, CRDP DE L’ACADEMIE DE VERSAILLES, Programmes 2002, σ.59.
2. Ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris-1, ιστορικός της εκπαίδευσης.
3. Είναι το μόνο που ενώνει την ιστορία και τη γεωγραφία κάτω από την αιγίδα του ίδιου και μόνου καθηγητή.
4. Clés pour l’enseignement de l’histoire (Lycée), Scérén, CRDP, Programmes 2002, σ.59.
5. ό. π., σ.60.
6. Dominique Borne, Café géo avec F. Durand-Dastès, mai 1999.
7. Philippe Joutard, Une passion française:l’histoire, στο André Burguière et Jacques Revel, Histoire de la France, Choix culturels et mémoire, Paris, Seuil, 1993.
8. Scheibling, Qu’est-ce que la geographie? Hachette, 1994, σ.166.
9. Στο χάος και την ατίμωση της ήττας, προστίθεται το πλήγμα του εμφυλίου πολέμου, η γαλλική Commune, η οποία διαιρεί βαθιά τους Γάλλους. Το 1871, η πλειοψηφία του γαλλικού πληθυσμού αποκηρύσσει την Δεύτερη Αυτοκρατορία. Στις 4 Σεπτεμβρίου, πέφτει η 2η Αυτοκρατορία και ανακηρύσσεται η 2η Δημοκρατία στη Γαλλία.
10. Μετά την πολιορκία του Παρισιού από τους Γερμανούς υπογράφεται εκεχειρία (ανάκτορο των Βερσαλλιών). Ο Γουλιέλμος γίνεται αυτοκράτορας του δεύτερου Ράιχ στη Γερμανία. Ο Bismarck πραγματοποιεί την ένωση των γερμανικών κρατών όπως το επιθυμούσε.
11. Αυτή η συνθήκη γέννησε το αίσθημα της εκδίκησης στους Γάλλους, που δεν σταμάτησαν να θέλουν να ανακτήσουν τα χαμένα εδάφη. Στις 22 Νοεμβρίου 2006 μια εκπομπή της γαλλογερμανικής τηλεόρασης Arte εξέφρασε την υπόθεση ότι αυτός ο πόλεμος υπήρξε « η μητέρα» των δύο παγκοσμίων πολέμων του αιώνα.
12. Οι διάσημοι νόμοι του Jules Ferry, οι οποίοι καθιστούν το 1881 και 1882 την εκπαίδευση δωρεάν, λαϊκή και υποχρεωτική κάνουν την εκπαίδευση το μέσον πραγμάτωσης των πολιτικών προσανατολισμών σε όλα τα παιδιά κατά την περίοδο της Τρίτης Δημοκρατίας. Η εκπόνηση προγραμμάτων τέτοιου περιεχομένου, που εισήχθη το 1863 από τον Victor Duruy ανατίθεται το1880 στον Ernest Lavisse. Ιστορικός άρτι προσηλυτισμένος στη Δημοκρατία, είναι ένας από τους αντιπροσώπους ενός νέου ιστορικού ρεύματος : του μεθοδικού ρεύματος που εμπνέεται από τις γερμανικές μεθόδους.
13. «Μας έμεινε από τη καταστροφή μας, εκτός από τον πόνο, ένα αίσθημα ατίμωσης : ο ξένος ήταν γεωγραφικά καλύτερα προετοιμασμένος να κυριεύσει το έδαφός μας, από εμάς να το υπερασπιστούμε ». Buisson, article géographie, Dictionnaire pédagogique, 1ere partie,σ.1152.
14. Pasquier J.B. Étude et enseignement de la géographie en France, Revue pédagogique, Delagrave, Paris, 1884, σ.17.
15. Μέχρι το 1914 τη στιγμή που ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, οι γεωγράφοι επιθυμώντας να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες της Γ’ Δημοκρατίας τροφοδοτούσαν, για μερικούς, το ρεβαντσιστικό πατριωτισμό και επιδοκίμαζαν την πολιτική της αποικιοκρατίας.
16. Ο Émile Levasseur (1828-1911), υπήρξε μια μεγάλη μορφή της κοινωνικής επιστήμης του δέκατου ένατου αιώνα και ένας σοφός διεθνούς φήμης. Η πρωτοτυπία του έργου του συνίσταται στη σύνδεση επιστημονικών πεδίων που σπάνια είχαν συνδεθεί πριν απo αυτόν όπως : η ιστορία ,η πολιτική και κοινωνική οικονομία, η γεωγραφία και η στατιστική. Στα έργα του χρησιμοποιεί γραφικές παραστάσεις, χάρτες, καμπύλες, ή διαγράμματα.
17. « Το πλεονέκτημα των Πρώσσων στρατιωτών συνίστατο στο (. ..) να έχουν τους χάρτες στις αποσκευές τους και να τους χρησιμοποιούν ( . ..). Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κανείς το έδαφος πάνω στο οποίο βρίσκεται. Η πλειονότητα των δικών μας, δεν είχαν πάρει ούτε από τα σχολεία ούτε από τον κόσμο τη γνώση της επιστήμης και έφευγαν χωρίς χάρτες, και δεν αντιλαμβάνονταν ότι κάτι τους έλειπε», Levasseur, E., L’Etude et l’enseignement de la géographie, 1872, σ.8-9.
18. Bulletin administratif du ministère de l’instruction publique (BAMIP), no 265, 1871, σ.348.
19. Ernest Lavisse, Η πτώση της Αυτοκρατορίας σημαδεμένη από την ήττα του Sedan, σημαδεύει βαθιά τον Lavisse, ο οποίος θα προσεγγίσει αργότερα τη Δημοκρατία, σκεπτόμενος ότι μόνο μια δημοκρατία είναι κατάλληλη να ενώσει τη Γαλλία. Όπως ο Michelet, χρησιμοποιεί πολύ συχνά την ιστορία για να εγκωμιάσει το γαλλικό έθνος και θέλει να κάνει τη διδασκαλία το σημείο σύνδεσης ανάμεσα σε επιστήμη και πατριωτισμό. Το μεγαλύτερο του έργο, « Η ιστορία της Γαλλίας » σε 27 τόμους , ( 1911) συνοδεύεται από ένα σχολικό εγχειρίδιο « Le petit Lavisse». Είναι επίσης συγγραφέας πολλών έργων. O Pierre Nora τον χαρακτηρίζει ως εθνικό παιδαγωγό στο βιβλίο του «Τόποι μνήμης», Paris, Gallimard, 1984, τ.1, σ .247.
20. Από το όνομα του Giordano Bruno,του ουμανιστή που υπήρξε θύμα της Ιεράς εξέτασης.
21. La Terre et l’évolution humaine, Paris, Albin Michel, « L’évolution de l’Humanité », 1922.
22. Αντίθετα απ ότι συνέβη, για παράδειγμα, στα γερμανικά σχολεία όπου η ανάπτυξη της γεωγραφίας και της γεωγραφικής εκπαίδευσης συνδυάστηκε με τη στροφή της γεωγραφίας στις φυσικές επιστήμες και την απομάκρυνσή της από την ιστορική εκπαίδευση.
23. Ο Braudel επίσης έχει επηρεασθεί πάρα πολύ από τη γεωγραφία και από τον Vidal de la Blache. Η επιρροή αυτή γίνεται αισθητή μόλις από τον πρόλογο του έργου του: Η Μεσόγειος :Fernand Braudel, La méditerranée et le monde mediterranéen a l’époque de Philippe II, A.Colin, 1966, tome 1, σ.13.
24. Πρέπει να διακρίνουμε την σχολική γεωγραφία, η οποία από την Tρίτη Δημοκρατία έχει αποστολή να διαμορφώσει πολίτες, από την πανεπιστημιακή γεωγραφία, ακόμη και αν οι πατέρες της γεωγραφίας συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών και εκπόνησαν σχολικά εγχειρίδια . Η πανεπιστημιακή γεωγραφία επιζητούσε, από την αρχή, να χειραφετηθεί από την ιστορία.
25. Ο René Haby είναι Υπουργός Παιδείας των κυβέρνησαν του Jacques Chirac και Raymond Barre από τον Μάιο toυ 1974 έως τον Απρίλιο του 1978, δηλαδή κατά τη διάρκεια των τεσσάρων πρώτων χρόνων της προεδρίας του Valery Giscarg d’Estaing. Στην πρωτοβάθμια τα προγράμματα του προπαρασκευαστικού κύκλου εκδίδονται το 1977 και του στοιχειώδους κύκλου το 1978. Το πρόγραμμα του μέσου κύκλου δεν έχει ακόμα τελειώσει όταν ο René Haby εγκαταλείπει το Υπουργείο Παιδείας Τα προγράμματα και οι οδηγίες που αφορούν το Eνιαίο Γυμνάσιο εκδίδονται το 1977-1978.
26. Πρόκειται για την παιδαγωγική της αφύπνισης. Σύμφωνα μ’ αυτήν το μάθημα της ιστορίας στο δημοτικό σχολείο οφείλει να λειτουργήσει ως εργαλείο για την πνευματική αφύπνιση των παιδιών μέσα από την ενίσχυση μηχανισμών κατανόησης.
27. «Le temps du mépris», Historiens et Géographes, no 262
28. Πολύ γνωστό στους τηλεθεατές για τις ιστορικές εκπομπές του.
29. Πρώτος πρωθυπουργός της Πέμπτης Δημοκρατίας
30. Όλα αυτά πρέπει να τοποθετηθούν στο πολιτικό περικείμενο μιας ανησυχίας που προκλήθηκε από την ευρωπαϊκή πολιτική του Valéry Giscard d’Estaing και αυτό που ορισμένοι εκτιμούσαν ότι ήταν μια βούληση «ρευστοποίησης της εθνικής μνήμης » .
31. Aναφορά Girault, (1983), Συνέδριο του Montpelier (1984), επιτροπή Le Goff (1983-1985)και αναφορά Joutard (1989).
32. Collèges, Programmes et instructions,CNDP,1985. Είναι δε αυτός ο υπουργός Παιδείας, ο οποίος επανέφερε το μάθημα της πολιτικής αγωγής στο γυμνάσιο, και το οποίο διδάσκεται από καθηγητές ιστορίας και γεωγραφίας.
33. Garcia,P.,Leduc.J., L’enseignement de l’histoire en France de l’Anciem Régime à nos jours, Armand Colin, Paris 2004, σ. 244.
34. Διάταγμα της 11ης Ιουλίου 2006, ανακοινώθηκε στο B.O .no 29, της 20ης Ιουλίου 2006.
35. Οι επτά αυτές δεξιότητες είναι : 1. κατοχή της γαλλικής γλώσσας, 2. χρήση μιας ζωντανής ξένης γλώσσας , 3. κύρια στοιχεία των μαθηματικών και επιστημονική και τεχνολογική παιδεία, 4. κατοχή των εν χρήσει τεχνικών της πληροφορίας και επικοινωνίας, 5. ανθρωπιστική παιδεία, 6. ο κοινωνικές και πολιτικές δεξιότητες και 7. αυτονομία και πρωτοβουλία. Τα προγράμματα ιστορίας, γεωγραφίας και πολιτικής αγωγής έχουν σχέση με τα πεδία των δεξιοτήτων 5 και 6..
36. Dominique Borne, Café géo avec F. Durand-Dastès, Μάιος 1999.
37. Collège = Εκτη Δημοτικού+ Γυμνάσιο.
38. Οι δύο τελευταίες τάξεις
39. Programmes du collège, Bulletin official special no 6 du 28 août 2008.
40. Garcia,P.,Leduc.J., L’enseignement de l’histoire en France de l’Ancien Régime à nos jours, Armand Colin, Paris 2004, σ. 247.
41. Isabelle Lefort, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Lyon-II, Πρακτικά του Συνεδρίου « η διδασκαλία της ιστορίας και της γεωγραφίας στο σχολείο », Γενική Διεύθυνση σχολικής διδασκαλίας, Παρίσι 12-14 Δεκεμβρίου 2002, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας.
42. Robert Marconis, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Toulouse-II, πρόεδρος του συλλόγου καθηγητών ιστορίας και γεωγραφίας. ,ό.π.
43. Alain Bergounioux , γενικός επιθεωρητής Εθνικής Παιδείας, ό.π.
44. Philippe Joutard ,ομότιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Provence, ό.π.
45. Serge Bernstein, Enseigner l’histoire de l’Europe, Le Debat, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1995.
46. Για περισσότερα βλέπε, στο S. Berstein, ό.π., τη συνεισφορά πέντε ιστορικών (Serge Berstein, Dominique Borne, Jacques Le Goff, Philippe Joutard και Jean -Clement Martin), ως απάντηση σε ένα άρθρο του François Lebrun, ο οποίος στηριζόμενος στην υπόθεση ότι αν η διδασκαλία της ιστορίας επέτρεψε, πριν από ένα αιώνα, τη δόμηση του αισθήματος του ανήκει στο γαλλικό έθνος, οφείλει σήμερα να συμβάλει στη δόμηση της Ευρώπης.
47. Τότε υπουργός επιτετραμμένος στη σχολική Εκπαίδευση.
www.alfavita.gr