Πόσο πολύγλωσση είναι η Γερμανία – μετά από 50 χρόνια μετανάστευσης

goethe.de

Ποιο ρόλο παίζει η πολυγλωσσία σε σχολεία και δημόσιες υπηρεσίες; Και πώς διαμορφώνεται ανάλογα η πολιτική στη Γερμανία; Αυτά ήταν τα κεντρικά ερωτήματα της ημερίδας «Μετά από 50 χρόνια: Μετανάστευση – Πολυγλωσσία – Παιδεία», που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο στο Dortmund.

Στην πρώτη κεντρική ομιλία της ημερίδας του Dortmund ο γλωσσολόγος Konrad Ehlich από το Βερολίνο κατέδειξε, με ποιον τρόπο αναπτύχθηκε ιστορικά στη Γερμανία το πρότυπο ενός γλωσσικά ομοιογενούς έθνους και για ποιο λόγο σήμερα η κοινωνία δυσκολεύεται να αποδεχτεί την υπάρχουσα πολυγλωσσία. Οι επόμενες ανακοινώσεις και συζητήσεις εστίασαν στο ερώτημα, πως μπορεί να εδραιωθεί η πολυγλωσσία στο έργο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: Γιατί τα γλωσσικά υποστηρικτικά προγράμματα στη μετάβαση από τον παιδικό σταθμό στο δημοτικό σχολείο συχνά δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα; Ποιον ρόλο μπορούν να παίξουν εδώ γονείς και πολυπολιτισμικά προγράμματα πολυμέσων σε σχολεία; Χρειάζονται οι σπουδαστές με μεταναστευτικό υπόβαθρο να προωθηθούν γλωσσικά με ειδικά προγράμματα; Και σε τι πρέπει να δοθεί προσοχή στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών;

Πολυγλωσσία σε παιδικούς σταθμούς, σχολεία, πανεπιστήμια

Στην ημερίδα παρουσιάστηκαν προγράμματα, όπως το ProDaZ – Η Γερμανική ως δεύτερη γλώσσα σε όλες τις κατευθύνσεις σπουδών του πανεπιστημίου Duisburg-Essen ή το πρόγραμμα Γνήσιοι Πατέρες της Περιφερειακής Υπηρεσίας Προώθησης Παιδιών και Νέων από Οικογένειες Μεταναστών (RAA) στο Herne: Το πανεπιστήμιο Duisburg-Essen με το πρότυπο πρόγραμμα ProDaZ – Η Γερμανική ως δεύτερη γλώσσα σε όλες τις κατευθύνσεις σπουδών στοχεύει να αναπτύξει τις βασικές αρχές για τις παιδαγωγικές σπουδές όλων των κατευθύνσεων, έτσι ώστε μακροπρόθεσμα μαθητές με μεταναστευτικό υπόβαθρο να μπορούν με επιτυχία να υποστηρίζονται γλωσσικά σε όλα τα μαθήματα. Το πρόγραμμα της υπηρεσίας RAA στο Herne επιδιώκει να ενισχύσει Τούρκους μετανάστες στον πατρικό τους ρόλο, ώστε να λειτουργήσουν ως θετικό πρότυπο στην κοινωνικοποίηση των παιδιών τους.

Η γερμανική γλώσσα παραγκωνίζει τις γλώσσες καταγωγής

Από το Bochum η ειδικός Maria Costa ασχολήθηκε στη διάλεξή της με το ερώτημα, κατά πόσον η μετανάστευση μπορεί να επιδράσει στις γλώσσες καταγωγής: Περιέγραψε τη δημιουργία νέων λέξεων από συνδυασμούς Γερμανικών και Ιταλικών στο Wolfsburg, μάλλον το «μεγαλύτερο χωριό των Ιταλών βορειότερα των Άλπεων», αναφέροντας παραδείγματα όπως το „smeldare“ για το Γερμανικό „abmelden“ [ξεδηλώνω] ή „grillare“ για „grillen“ [ψήνω στα κάρβουνα]. Επειδή οι νεώτερες γενιές μεταναστών μιλούν ελάχιστα πλέον τόσο την ιταλική βασική γλώσσα όσο και τις τοπικές ιταλικές διαλέκτους, η Maria Costa διατυπώνει την υπόθεση, ότι μελλοντικά τα Ιταλικά θα εξαφανιστούν εντελώς από την πόλη αυτή της Κάτω Σαξωνίας. Την ίδια τύχη θα έχει και η βιετναμέζικη γλώσσα σαν μεταναστευτική γλώσσα στη Γερμανία, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ingo Schöningh από το Goethe-Institut του Tokyo: Κατά τον Ingo Schöningh, ενώ οι άλλοτε πρόσφυγες στη Δυτική Γερμανία και οι συμβεβλημένοι μετανάστες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας από το Βιετνάμ διαθέτουν ελάχιστες γνώσεις Γερμανικών, τα παιδιά τους μιλούν συχνά τη γερμανική γλώσσα σε ένα τέτοιο υψηλό επίπεδο γνώσεων, ώστε παραδόξως να μπορεί να χαρακτηριστεί σαν «μητρική γλώσσα». Ο Ingo Schöningh λόγω των παραδειγματικών σχολικών επιδόσεων της νέας γενιάς παρουσιάζει τους Βιετναμέζους μετανάστες ως παράδειγμα άριστης πρακτικής [Best-Practice]. Συγχρόνως υποδηλώνει ότι, στις οικογένειες αυτές, σύμφωνα με τα λεγόμενα μιας ερωτηθείσας δασκάλας της βιετναμέζικης γλώσσας, υπάρχουν ανάμεσα σε γονείς και παιδιά ενίοτε προβλήματα συνεννόησης, που δημιουργούν εν μέρει εμπόδια στην ενδοοικογενειακή επικοινωνία.

Μα φυσικά πολύγλωσσα

Και η Anja Treichel και η Christiane Maree από τον Σύνδεσμο Μεικτών Οικογενειών και Συντροφικοτήτων παρουσίασαν μια οικογένεια, στην οποία λόγω γλωσσικών δυσχερειών η συνεννόηση ανάμεσα σε παιδιά και γονείς δεν λειτουργεί τόσο καλά: Έτσι οι αραβόφωνες γονείς δεν καταλαβαίνουν τα Αραβικά των παιδιών τους, γιατί είναι έντονα επηρεασμένα από τις γλωσσικές δομές της γερμανικής γλώσσας. Ωστόσο η Anja Treichel και η Christiane Maree μέσα από την οικογενειακή συμβουλευτική εμπειρία τους διευκρινίζουν συγχρόνως, ότι η πολυγλωσσία σε άπειρες μεικτές οικογένειες λειτουργεί σαν κάτι αυτονόητο και ότι υπάρχει πλήθος συνδυασμών, ποιος με ποιόν και σε ποια γλώσσα μιλά και από ποιόν γίνεται κατανοητός: «Η πρώτη ενασχόληση με συγκεκριμένες περιπτώσεις στην πράξη καταδεικνύει, ότι άτομα με πολυπολιτισμική ή υβριδική ταυτότητα συχνά εξελίσσονται σε άτομα που μιλούν με επιτυχία περισσότερες γλώσσες. Με άνεση μεταπηδούν από τη μια γλώσσα στην άλλη και αρνούνται την κατάταξή τους τόσο στις κλασσικές κατηγορίες της επιστημονικής συζήτησης για την «γερμανική ηγετική κουλτούρα», όσο και στις κατά εθνότητες δομημένες μεταναστευτικές Communities.»

Ο Dr. Ingo Schöningh είναι υποδιευθυντής του Goethe-Institut Tokyo και διευθυντής του Γλωσσικού Τμήματος. Στην Διεθνή Ημερίδα Μετά από 50 χρόνια: Μετανάστευση – Πολυγλωσσία – Παιδεία συμμετείχε με τη διάλεξη Τι είναι η μητρική [της μητέρας] γλώσσα; Η εκμάθηση της βιετναμέζικης γλώσσας από παιδιά βιετναμέζικης καταγωγής στη Γερμανία.