Η πραγματική αναμόρφωση της διδασκαλίας ξένων γλωσσών στην Ελλάδα του 21ου αιώνα
Δρ Κωνσταντίνος Μυταλούλης
cosmytal@yahoo.gr
Mε ενδιαφέρον διάβασα τις προτάσεις της επιτροπής εθνικού διαλόγου για τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών στα ελληνικά σχολεία. Θα ήθελα λοιπόν, μέσα από την παρούσα παρέμβαση να εκφράσω ως εκπαιδευτικός, κάποιες σκέψεις σχετικά με το περιεχόμενο των προτάσεων καθώς και να προβώ σε συμπληρωματικές ή κινούμενες σε διαφορετικό πνεύμα προτάσεις. Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να εκληφθεί το παρόν ως ψόγος για οποιοδήποτε μέλος της όποιας επιτροπής.
Αν και οι προτάσεις κινούνται σε θετική κατεύθυνση, το βασικό σχέδιο στηρίζεται στην αναμόρφωση του ΕΠΣ το οποίο προτείνεται να διαμορφωθεί ακολουθώντας τους δείκτες του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις Ξένες Γλώσσες: Διδασκαλία, Μάθηση, Αξιολόγηση (στο εξής ΚΕΠΑΞΓ), από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2001.
Δηλαδή να αναμορφωθεί η διδασκαλία των ξένων γλωσσών ουσιαστικά για μετά το 2018 με βάση ένα πλαίσιο που διατυπώθηκε 18 χρόνια πριν. Και να ήταν μόνο 18 ; Το πλαίσιο αυτό υπάρχει σε παραπλήσια μορφή από τις δεκαετίες του 70 και του 80 (Threshold Level, Un Niveau– Seuil, Kontakttschwelle και ούτω καθεξής)…Ερχόμαστε δηλαδή ως κατεξοχήν χώρα εκμάθησης ξένων γλωσσών να εφαρμόσουμε στο εκπαιδευτικό μας σύστημα παραμέτρους που έχουν σχηματοποιηθεί πριν από δεκαετίες . Και ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτό; Γιατί έτσι θα είμαστε εναρμονισμένοι με όλη την Ευρώπη…
Μπαίνω κατευθείαν στην ουσία. Το ΚΕΠΑΞΓ εφαρμόστηκε και εφαρμόζεται ως επί το πλείστον στα ιδιωτικά Κέντρα Ξένων Γλωσσών για την απόκτηση πιστοποίησης για τη γνώση ξένης γλώσσας. Τα θέματα των εξετάσεων έχουν να κάνουν με την επίτευξη ενός στόχου (task, tâche ,Aufgabe) ο οποίος είναι βγαλμένος από την καθημερινή ζωή, δηλαδή στα πιο μικρά επίπεδα: να ξέρω να παρουσιάζομαι, να μπορώ να παραγγείλω μία πίτσα, να περιγράψω στον υπάλληλο τη βαλίτσα που έχασα, να στείλω γράμμα στον Διευθυντή του σχολείου για να τον πείσω να μας πάει εκδρομή. Και ενώ στις προτάσεις της Επιτροπής , από τη μία κατακρίνεται το κυνήγι του διπλώματος-πιστοποίησης από τα φροντιστήρια «…βασικός στόχος της διδασκαλίας (στα ΚΞΓ) δεν είναι η εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση του μαθητή μέσω της ξένης γλώσσας, αλλά η γλωσσική κατάρτιση με στόχο την πιστοποίηση γλωσσομάθειας», προτείνεται η εισαγωγή αυτού του συστήματος στην ξενόγλωσση εκπαίδευση από την άλλη.
Και ενώ αμέσως μετά υπάρχει η παραδοχή ότι «…ενώ στο σχολείο το μάθημα της ξένης γλώσσας είναι ή πρέπει να είναι αντικείμενο και παράλληλα μέσον ανάπτυξης γνώσεων, ανάπτυξης διαπολιτισμικής συνείδησης και επικοινωνιακών ικανοτήτων, στο κέντρο ξένων γλωσσών το μάθημα έχει πρωτίστως φροντιστηριακό χαρακτήρα: να προετοιμάσει τους μαθητές για κάποιες (συνήθως ξένες) εξετάσεις γλωσσομάθειας», προτείνεται πάραυτα η σύνδεση της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης με το κρατικό πιστοποιητικό γλωσσομάθειας, δηλαδή πάλι κυνήγι του χαρτιού…
Δεν εμπεριέχονται στο πόρισμα της επιτροπής προτάσεις-ιδέες για τη διδασκαλία ιδεών. Δεν υπάρχει κάτι καινούριο που να συνδυάζει π.χ. την διαθεματικότητα στην ξενόγλωσση εκπαίδευση. Το σκεπτικό των εν λόγω προτάσεων είναι απλό και είναι του τύπου: ας βάλουμε το ΚΕΠΑΞΓ , ας πούμε ότι είναι εγκεκριμένο και από το ΣτΕ, λίγο ΤΠΕ και καθαρίσαμε.
Πουθενά δεν γίνεται λόγος για περιεχόμενο λογοτεχνικής, φιλοσοφικής η ιστορικής προσέγγισης της διδασκαλίας της ξένης γλώσσας. Γιατί να μην κάνουν τα παιδιά κείμενα μέσα από ένα προσεγμένο ανθολόγιο και παράλληλα με την εκμάθηση της γλώσσας να συγκρατούν σημαντικές γνώσεις που έχουν σχέση με την πατρίδα μας αλλά και με τον υπόλοιπο κόσμο; Πότε θα συνδυαστεί η διδασκαλία ξένων γλωσσών στο σχολείο με την απόκτηση της ανάλογης μόρφωσης που απορρέει από αυτήν ούτως ώστε να διαφοροποιηθεί από αυτή την «κατακριτέα» γνώση που παρέχεται μέσω των φροντιστηρίων; Αναρωτιέμαι ποιος από τους χιλιάδες ομιλούντες την αγγλική γνωρίζει άλλο όνομα σπουδαίου Άγγλου ποιητή ή συγγραφέα από τον Shakespeare (αν το γνωρίζει κι αυτό); Ποιος μαθητής δημόσιου ή ιδιωτικού σχολείου γνωρίζει για το έργο του Βολταίρου; Για τη συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή ότι συντάχθηκε στα γαλλικά; Ποιο από τα χιλιάδες παιδιά που έχουν διαβάσει τον Μικρό Πρίγκιπα ή έχουν παίξει σε ανάλογη θεατρική παράσταση , γνωρίζει ότι είναι έργο ενός Γάλλου συγγραφέα. Γιατί να μην μάθει λεπτομέρειες για το έργο και τη ζωή του Antoine de Saint-Exupéry από τον ξενόγλωσσο φιλόλογο γαλλικών ; Τέλος, γιατί ο φιλόλογος γερμανικών ορμώμενος από ένα κείμενο να μη μιλήσει στους μαθητές για τον φιλόσοφο Emmanuel Kant ή να εξηγήσει στα παιδιά ότι το κίνημα του Φιλελληνισμού έχει τις ρίζες του στη Γερμανία; Αυτή είναι η γνώση που πρέπει και μπορεί να προσφέρει το σχολείο για να διαφοροποιηθεί από τα φροντιστήρια και όχι να ακολουθήσει το σύστημα τους με τη σύνδεση με το ΚΠΓ. Αναφέρομαι στις 3 γλώσσες ενδεικτικά και όχι για να αποκλείσω οποιαδήποτε άλλη, πχ. Ιταλική ή Ισπανική). Παρεμπιπτόντως, γιατί μόνο με το ΚΠΓ και όχι και με τους άλλους εγκεκριμένους από το ίδιο το Κράτος φορείς (Αmerican Union, Institut Français de Grèce και Goethe Institut), αφού αυτό επιθυμούν οι γονείς;
Ας αφήσουμε τα κέντρα ξένων γλωσσών να κάνουν αυτό που πολύ καλά ξέρουν να κάνουν και ας επικεντρωθούμε στα στοιχεία πραγματικής γνώσης σε συνδυασμό με τη διδασκαλία της γλώσσας που μπορεί να παρέχει ο φιλόλογος ξένων γλωσσών. Άλλωστε αυτά τα έχει διδαχθεί στο Πανεπιστήμιο. Γιατί τα διδάχτηκε; Για να τα μεταλαμπαδεύσει σε ποιον, αν όχι στους μαθητές του; Μιλώντας για Πανεπιστήμιο οι Καθηγητές του είναι περήφανοι για το επίπεδο της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης στο Δημόσιο Σχολείο; Αυτό είναι το επίπεδο του ΑΠΣ της ξένης γλώσσας που επιθυμούν να διδάσκεται; Γιατί στις επιτροπές, υπουργεία κλπ. που συμμετέχουν δεν ανεβάζουν τον πήχη; Αρκούμαστε μόνο στο Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς! Το έχουμε πραγματικά ανάγκη; Πού; Στη χώρα των δραγουμάνων, στη χώρα που ένα μέρος της ανεξαρτησίας της και της πνευματικής της εγρήγορσης το οφείλει στους πολύγλωσσους Φαναριώτες.
Θα ήθελα, επίσης, να απευθυνθώ στους φιλόλογους αγγλικής και να τους ρωτήσω αν είναι ευχαριστημένοι με το επίπεδο του γνωστικού τους αντικειμένου τους, αν είναι ικανοποιημένοι με τη φθορά που υφίσταται ο πυρήνας της multiple choice γλώσσας που διδάσκουν λόγω και της παντελούς έλλειψης πολιτισμικών και άλλων πνευματογόνων στοιχείων από το περιεχόμενο της. Και αναφέρομαι ειδικά σε αυτούς διότι θεωρώ την αγγλική ως την ατμομηχανή της αναμόρφωσης του περιεχομένου της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών. Ό,τι καλό γίνει εκεί μπορεί να ακολουθηθεί από τις άλλες δύο ή περισσότερες γλώσσες.
Συνοπτικά η πρότασή μας: απεξάρτηση από το ΚΕΠΑΞΓ και διδασκαλία Ξένης Γλώσσας τουλάχιστον στη Β/θμια μέσα από ένα ή δύο ανθολόγια που θα προσφέρουν πραγματική γνώση στους μαθητές και όχι μόνο ανάλυση φαινομένων γραμματικο-συντακτικών. Έτσι και ο ρόλος του ξενόγλωσσου καθηγητή θα αναβαθμιστεί και θα είναι πλέον πραγματικός φιλόλογος και όχι μόνο γλωσσικός γραμματιστής.
Φανταστείτε ένα μάθημα όπου μέσα από ένα διαθεματικό πρίσμα, θα μεταφράζεται και θα αναλύεται ένα γαλλικό κείμενο που σχετίζεται με τη Γαλλική Επανάσταση και συνδυάζει την εκμάθηση της γλώσσας με τη γνωριμία των μαθητών με το σπουδαίο αυτό κοινωνικο-ιστορικό γεγονός. Ή ένα άλλο που θα αναφέρεται στη ζωή και στο έργο του Lavoisier πατέρα της Χημείας που αποκεφαλίστηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης! Αυτό είναι το πραγματικό Μάθημα, αυτό είναι και το αντικείμενο που θα έχει νόημα να διδάσκει ο φιλόλογος ξένης γλώσσας, κατά προτίμηση μέσα από τα εγχειρίδια και έπειτα μέσα από ψηφιακή προσέγγιση. Αυτός είναι ο στόχος του διδακτικού μετασχηματισμού του γνωστικού αντικειμένου της γαλλικής, αγγλικής ή οποιασδήποτε άλλης γλώσσας.
Ας εισαχθεί λοιπόν στο ελληνικό σχολείο του 21ου αιώνα το απαύγασμα της γνώσης που οι φιλόλογοι ξένων γλωσσών αποκτούν στο(α) Πανεπιστήμιο(α)! Είναι δύσκολο το ξέρω, απαιτεί σκέψη και διάβασμα, πρωτίστως από τα μέλη των εκάστοτε επιτροπών, αλλά αξίζει τον κόπο!
Δρ Κωνσταντίνος Μυταλούλης
cosmytal@yahoo.gr
……………………………………………
για το xenesglosses.eu
ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΕΔΩ
