«Σκασιαρχείο», σχολείο ανοιχτό στη ζωή και στην κοινωνία
Eνας δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται. Αυτός ήταν ο ριζοσπάστης Γάλλος παιδαγωγός Σελεστέν Φρενέ (1896-1966), ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην οικοδόμηση του δημόσιου σχολείου, του «σχολείου του λαού». Πότε μπορεί αυτό να πραγματοποιηθεί; Τώρα. Σήμερα. Περιττή η αναμονή της κατάλληλης ή μεγάλης επαναστατικής στιγμής – αυτό άλλωστε είναι που καθιστά τον Φρενέ και το έργο του ξεχωριστούς.
Κάτω από την ομπρέλα αυτής της φιλοσοφίας, δημιουργήθηκε τρία χρόνια πριν (2012) η παιδαγωγική ομάδα «Σκασιαρχείο – Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας». «Ηταν το αποτέλεσμα της τυχαίας συνάντησης μιας ομάδας ανθρώπων με κοινούς προβληματισμούς, ιδέες και προτάσεις για το δημόσιο σχολείο, το οποίο διαπνέεται από τις αρχές της παιδαγωγικής του Σελεστέν Φρενέ. Απώτερος στόχος; Ενα ελεύθερο και δημοκρατικό σχολείο, που ενθαρρύνει τη συνεργατική μάθηση και τη σύνδεση με την κοινότητα, ένα σχολείο ανοιχτό στη ζωή και στην κοινωνία», εξηγεί η κ. Σοφία Λάχλου, εκπαιδευτικός της Α/θμιας στη διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας, δρ Διδακτικής Μεθοδολογίας, μία εκ των βασικών εμπνευστών του «Σκασιαρχείου» μαζί με τον κ. Χαράλαμπο Μπαλτά, δάσκαλο στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών. Η κ. Λάχλου, ιδιαίτερα δραστηριοποιημένη στη διάδοση της τεχνικής του «Μικρού Βιβλίου» του Φρενέ ως μέσου επικοινωνίας των μαθητών, αναφέρει σχετικά με τη σύνθεση της ομάδας ότι «εκτός από εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, συμμετέχουν και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών».
Γιατί «Σκασιαρχείο»; «Παραπέμπει στην ομώνυμη ταινία του 1949 (“L’ Ecole buissonniere”, σκηνοθεσία Jean Paul Le Chanois), ταινία-σύμβολο για τα δικαιώματα του παιδιού και για το πρωτοποριακό έργο του Φρενέ, ο οποίος από το 1923 εισάγει τον κινηματογράφο και την τυπογραφία εκδίδοντας τις πρώτες σχολικές εφημερίδες και τυπώνοντας κείμενα των παιδιών για τα πρώτα “Μικρά Βιβλία”. Η παιδαγωγική ομάδα “Σκασιαρχείο” έχει στόχο τη διάδοση της παιδαγωγικής Φρενέ, ως στοιχείο εμπλουτισμού του αναλυτικού προγράμματος και όχι στοχεύοντας στη δημιουργία εναλλακτικών σχολείων», συνεχίζει η κ. Λάχλου. Προβολή της ταινίας «Το σκασιαρχείο» και συζήτηση ακολούθως, σεμινάρια και επιμορφώσεις στο Γαλλικό Ινστιτούτο, συμμετοχή σε εκδηλώσεις πολιτισμού, καλέσματα από σχολεία, το στίγμα της δράσης της παιδαγωγικής ομάδας, η οποία απευθύνεται «όχι μόνο στους εκπαιδευτικούς αλλά και στους γονείς ή τους ανθρώπους του θεάτρου, των μουσείων – σε όλους τους ανθρώπους που μπαίνουν στα σχολεία με παιδαγωγικές δράσεις», θα πει χαρακτηριστικά η ίδια.
«Το σχολείο οφείλει να ευνοεί την ελευθερία της μάθησης στο πλαίσιο μιας ομάδας, δίνοντας έτσι έμφαση στην καλλιέργεια της ιδιότητας του πολίτη μέσα από μια δημοκρατική και “συνεταιριστική” οργάνωση της σχολικής ζωής, όπως εκφράζεται με τα συμβούλια των μαθητών που συγκαλούνται τακτικά. Τα παιδιά αναλαμβάνουν ευθύνες και ρόλους – το πότισμα των λουλουδιών του σχολικού κήπου, την ανακύκλωση, τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της τάξης με βιβλία που τους ενδιαφέρουν. Εργαλεία της ελεύθερης έκφρασης και επικοινωνίας αποτελούν η σχολική εφημερίδα ως συλλογικό έργο, η αλληλογραφία μεταξύ τάξεων, η δημιουργία Μικρών Βιβλίων αλλά και ο κινηματογράφος, με τους μαθητές να δημιουργούν τις δικές τους ταινίες μικρού μήκους. Συνεργάζονται με τους δασκάλους για να κάνουν την κοινωνία δικαιότερη, πιο αλληλέγγυα, χωρίς διακρίσεις ή βία. Ολες οι αξίες ενσωματώνονται στη σχολική ζωή, αποτελώντας βίωμα και όχι απλή γνώση, με προοπτική τη δημιουργία μιας κοινωνίας χειραφετημένων και όχι παθητικών ανθρώπων».
Γιατί η παιδαγωγική Φρενέ αποκτά σήμερα μεγάλη σημασία; Σύμφωνα με την κ. Λάχλου, «βιώνοντας την κρίση της κοινωνίας και της οικογένειας, ο μαθητής έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη τον δάσκαλο κοντά του προκειμένου να αναπτύξει όχι μόνο τις γνωστικές αλλά και τις κοινωνικοσυναισθηματικές του δεξιότητες, καθώς τα οικονομικά προβλήματα έχουν κάνει τις οικογένειες πιο εσωστρεφείς». Στόχος του «Σκασιαρχείου», «να δημιουργήσουμε μια μικρή κιβωτό ιδεών και παιδαγωγικών αντιλήψεων, να είμαστε χρήσιμοι στη δημόσια εκπαίδευση. Να ακολουθήσουμε ίσως το παράδειγμα της Φινλανδίας, η οποία έχει ενστερνιστεί -μεταξύ άλλων παιδαγωγικών- κι εκείνη του Φρενέ. Να προσαρμόσουμε, δηλαδή, τη διαδικασία μάθησης στις ανάγκες των μαθητών, καθώς στην υφιστάμενη εκπαιδευτική πραγματικότητα κυριαρχεί η ανελαστικότητα».
Αναβίωση υπαίθριας «παράδοσης» στο Πεδίον του Αρεως
Τη «Λοξή τάξη», το έργο του Ξάφου Ζαγοράρη, εγκαινιάζουν στο Πεδίον του Αρεως 12-18 Οκτωβρίου η παιδαγωγική ομάδα «Σκασιαρχείο» και η Περιφέρεια Αττικής, καλώντας παράλληλα όσους φορείς ή σχολεία θέλουν να εμπλακούν στο εγχείρημα να συμμετάσχουν.
Λογοτέχνες, μουσικοί, εκπαιδευτικοί, αρχιτέκτονες, σκηνοθέτες, εικαστικοί και θεατρολόγοι ενώνουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να αναβιώσει η παράδοση του υπαίθριου σχολείου.
Οπως εξηγεί ο κ. Χαράλαμπος Μπαλτάς, δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, «στη λογική της «αποσχολειοποίησης», του deschooling, προσπαθούμε να δούμε το σχολείο όχι μόνο σαν την τάξη, αλλά σαν ένα τρίπτυχο τάξη – αυλή – κοινότητα.
«Γεμίζουμε» το παιδί με πιο πολλούς χώρους, δημιουργούμε μία κίνηση, έτσι ώστε να πάψει πλέον να βλέπει τα κάγκελα της αυλής σαν τα όρια του σχολείου του: επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού όπως το αρχαιολογικό μουσείο ή χώρους υγείας, σε συνδυασμό με πολιτικές πρόληψης κατά της χρήσης ουσιών, για παράδειγμα. Εξοικείωση με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, αφού θα έρθει με το ποδήλατο στο σχολείο. Παραστάσεις που δημιουργούνται στον εξωτερικό χώρο, δουλεύονται στη συνέχεια στο μάθημα, προκειμένου να γίνονται συσχετισμοί με την αληθινή ζωή.
Δίνεται έτσι στο παιδί μία νέα δέσμευση χώρου και χρόνου, αυξάνονται οι χώροι που μπορεί να ζει την ελευθερία του. Πιο απλά, η «Λοξή Τάξη» αντιπροσωπεύει την ορατότητα των παιδιών στην πόλη, τη δυνατότητα δηλαδή να συντελείται μία «αποσχολειοποίηση» με προορισμό.
Επιπλέον, υπάρχει και ο διεθνής αντίκτυπος, αφού υπάρχει η δυνατότητα να μιλήσουμε για τα σχολεία που δεν έχουν οι πόλεις που βομβαρδίζονται, όπως το Κομπάνι.
Σε κάθε περίπτωση, δημόσιοι και δωρεάν χώροι, όπως το Πεδίον του Αρεως, είναι σαφώς προτιμότερο να είναι «βέβηλοι» από τα παιχνίδια των παιδιών αντί να «βεβηλώνονται» για άλλους λόγους».
